07.12.2025 | 21:40
Վարդենյաց լեռնանցքում ձյուն է տեղում. Դիլիջանի, Սպիտակի ոլորաններում մառախուղ է
Իրանն ակտիվորեն չի ձգտել միջուկային զենքի ստեղծմանը․CNN
Քաղաքականություն
17.06.2025 | 23:20
Երբ Իսրայելը անցյալ շաբաթ մի շարք հարվածներ հասցրեց Իրանին, այն նաև մի շարք խիստ նախազգուշացումներ էր արել երկրի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ՝ ենթադրելով, որ Իրանը արագորեն մոտենում է անդառնալի կետին միջուկային զենք ձեռք բերելու իր ձգտման մեջ, և որ հարվածները անհրաժեշտ էին դա կանխելու համար։ Այս մասին ասվում է CNN-ի անդրադարձում։
Լրատվամիջոցը գրում է, որ ԱՄՆ հետախուզության գնահատականները այլ եզրահանգման են բերում. Իրանը ոչ միայն ակտիվորեն չէր ձգտել միջուկային զենքի ստեղծմանը, այլև մինչև երեք տարի հեռու էր այն արտադրելու և իր ընտրած թիրախին հասցնելու հնարավորությունից, ասել են գնահատականին ծանոթ չորս անձինք։
Մեկ այլ բարձրաստիճան ամերիկացի պաշտոնյա CNN-ին ասել է, որ Իրանը «հնարավորինս մոտ է (միջուկային զենք) ունենալուն։ Եթե Իրանը ցանկանա դրանք, ապա ունի բոլոր անհրաժեշտ գործիքները»։
Այժմ, Իսրայելի կողմից մի քանի օր տևած օդային հարվածներից հետո, ԱՄՆ հետախուզության պաշտոնյաները կարծում են, որ Իսրայելը, հնարավոր է, Իրանի միջուկային ծրագիրը մի քանի ամսով հետ է մղել։ Իսրայելը զգալի վնաս է հասցրել Նաթանզի օբյեկտին, որտեղ տեղակայված են ուրանի հարստացման համար անհրաժեշտ ցենտրիֆուգները, սակայն Ֆորդոյի հարստացման օբյեկտը մնացել է գործնականում անձեռնմխելի։
Պաշտպանության փորձագետները նշում են, որ Իսրայելը չունի Ֆորդոյի օբյեկտը վնասելու հնարավորություն՝ առանց ԱՄՆ-ի կոնկրետ զենքի և օդային աջակցության։
«Իսրայելը կարող է կախված մնալ այդ միջուկային օբյեկտների վրա, դրանք անգործունակ դարձնել, բայց եթե դուք իսկապես ուզում եք դրանք ապամոնտաժել, դա կամ ԱՄՆ ռազմական հարվածն է, կամ գործարք», – ասել է Բրեթ Մաք Գուրկը, որը Թրամփի և Բայդենի վարչակազմերի օրոք Մերձավոր Արևելքում նախկին բարձրաստիճան դիվանագետ է եղել և CNN-ի վերլուծաբան է։
Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի
Սա առաջ է քաշում Թրամփի վարչակազմի համար կարևոր դիլեմա, որը պայքարում է Մերձավոր Արևելքում թանկարժեք և բարդ պատերազմի մեջ չներքաշվելու համար։
Չնայած նախագահ Դոնալդ Թրամփը հստակորեն հայտարարել է, որ չի ցանկանում ԱՄՆ-ին ներգրավել Իսրայելի կողմից Իրանի միջուկային ենթակառուցվածքը ոչնչացնելու ջանքերում, վարչակազմը գիտակցում է, որ Իսրայելը կարող է Իրանի միջուկային ծրագիրը խափանել միայն ամերիկյան ռազմական օգնությամբ։ Ինչպես CNN-ին հայտնել են աղբյուրները շաբաթավերջին, մասնավորապես, ամերիկյան ռումբերով, որոնք կարող են վնասել ստորգետնյա կառույցները և դրանք կրող B-2 ռմբակոծիչները։
Սա լարվածության մի ձև է, որը հանգեցրել է բանավեճի նախագահի ավելի մեկուսացված խորհրդականների և Թրամփի ավելի կռվարար հանրապետական դաշնակիցներից մի քանիսի միջև։
«Մենք դրան չենք մասնակցում։ Հնարավոր է, որ մենք կարողանանք ներգրավվել։ Բայց այս պահին մենք ներգրավված չենք», – կիրակի առավոտյան ABC News-ին ասել էր Թրամփը։
Երկուշաբթի օրը Կանադայում կայացած G7 գագաթնաժողովին ելույթ ունենալով՝ Թրամփը կոչ էր արել Իսրայելին և Իրանին սկսել բանակցություններ՝ «քանի ուշ չէ»։
ԱՄՆ Կենտրոնական հրամանատարությունը, որը վերահսկում է Մերձավոր Արևելքում ամերիկյան ռազմական գործողությունները, ավելի մեծ հրատապություն է հայտնել, քան քաղաքացիական հետախուզական համայնքը, երբ խոսքը վերաբերում է Իրանի կողմից միջուկային զենքի ձեռքբերմանը։
Իսրայելի վերջին հարձակումից առաջ Կենտրոնական հրամանատարությունը հաստատել է ավելի սարսափելի ժամանակացույց՝ հավատալով, որ Իրանը կարող է ավելի շուտ ձեռք բերել օգտագործելի միջուկային զենք, եթե հետապնդի այդ նպատակը, ըստ քննարկումներին ծանոթ աղբյուրի։
Վերջին շաբաթներին ԱՄՆ որոշ ռազմական ղեկավարներ, այդ թվում՝ ԱՄՆ Կենտրոնական հրամանատարության ղեկավար, գեներալ Մայքլ Կուրիլան, խնդրել են ավելի շատ ռեսուրսներ Իսրայելին պաշտպանելու և աջակցելու համար։
«(Կուրիլան) կցանկանար պատրաստ լինել ամենադժվարին իրավիճակին», – ասել է թեմային ծանոթ աղբյուրը:
ԱՄՆ-ն վերադասավորում է ուժերը տարածաշրջանում, քանի որ հակամարտությունը սրվում է՝ ապահովելու համար ամերիկյան ուժերի պաշտպանությունը և անհրաժեշտության դեպքում օգնելու Իսրայելին պաշտպանել։
Երկուշաբթի օրը ամերիկացի պաշտոնյան CNN-ին ասել է8, որ USS Nimitz ավիակիր հարվածային խումբը «անհապաղ» տեղափոխվում է Մերձավոր Արևելք։
Մերձավոր Արևելքում արդեն իսկ առկա բալիստիկ հրթիռներից պաշտպանվելու ունակ ԱՄՆ որոշ ռազմածովային ակտիվներ, ենթադրաբար, կտեղափոխվեն արևելյան Միջերկրական ծով «առաջիկա օրերին», – հավելել է պաշտոնյան։ Na ասել է, որ ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի երկու նավ շաբաթավերջին առնվազն երկու անգամ որսացել են հրթիռներ՝ Իսրայելին պաշտպանելու համար։
ԱՄՆ ռազմական և հետախուզական պաշտոնյաները վաղուց են ասում, որ ԱՄՆ-ն և Իսրայելը հաճախ տարբեր կարծիքներ ունեն Իրանի միջուկային ծրագրի վերաբերյալ տեղեկատվության մեկնաբանման վերաբերյալ, չնայած նրանք մոտ են այդ կարծիքին։
Թրամփի Ազգային հետախուզության տնօրեն Թուլսի Գաբարդը մարտին վկայություն էր տվել, որ ԱՄՆ հետախուզական համայնքը «շարունակում է գնահատել, որ Իրանը չի ստեղծում միջուկային զենք, և Գերագույն առաջնորդ Խամենեին չի թույլատրել միջուկային զենքի ծրագիրը, որը նա կասեցրել էր 2003 թվականին»։
Երբ Թրամփին հարցրել են, թե ինչպիսի՞ն էր անձամբ նրա դիրքորոշումը այն մասին, թե որքան մոտ էր Իրանը միջուկային զենք ստանալուն, հաշվի առնելով Գաբարդի մի քանի ամիս առաջ տված ցուցմունքը, Թրամփը լրագրողներին ասաց՝ «շատ մոտ»։
«Ինձ համար միևնույն է, թե ինչ ասաց նա։ Կարծում եմ՝ նրանք շատ մոտ էին դրան»,-ասել է նա։
Կիրակի օրն էլ Fox News-ին տված հարցազրույցի ժամանակ Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուին հարցրել են, թե ինչու է Իսրայելի հետախուզական տվյալները տարբերվում Գաբարդի կոնգրեսական ցուցմունքից։
Հարցին, թե արդյոք մարտի վերջից մինչև այս շաբաթ ինչ-որ բան փոխվել է, և արդյոք ԱՄՆ հետախուզական տվյալները սխալ են, Նեթանյահուն պատասխանել էր. «Մեր ստացած և Միացյալ Նահանգների հետ կիսված տեղեկատվությունը բացարձակապես հստակ էր, բացարձակապես հստակ էր, որ նրանք աշխատում էին ուրանը զենքի վերածելու գաղտնի ծրագրի շուրջ։ Նրանք շատ արագ էին առաջ շարժվում»։
Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունն էլ անցյալ շաբաթ հայտարարել էր, որ Իրանը կուտակել է բավարար քանակությամբ հարստացված ուրան՝ զենքի համար նախատեսված մակարդակից մի փոքր ցածր մակարդակով, որպեսզի կարողանա ստեղծել ինը միջուկային ռումբ, ինչը այն անվանել է «լուրջ մտահոգության առարկա»։
Իրանի համար մարտահրավերը ոչ միայն միջուկային զենքի արտադրությունն է, որը, փորձագետների կարծիքով, Իրանը կարող է անել մի քանի ամսվա ընթացքում, եթե որոշի, այլև գործող միջուկային համակարգի ստեղծումը, ինչը կարող է շատ ավելի երկար տևել։
Մինչ ԱՄՆ հետախուզության պաշտոնյաները և Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը աշխատում են գնահատելու Իսրայելի կողմից Իրանի միջուկային ճարտարապետությանը պատճառված վնասը, կա որոշակի մտահոգություն, որ կայծակնային հարվածը կարող է Իրանին ստիպել անել այն, ինչ ԱՄՆ պաշտոնյաների կարծիքով մինչ այժմ չի արել՝ շարունակել զենքի արտադրությունը։
Սակայն, վերջին հետախուզական տվյալներից ծանոթ մի աղբյուր ասել է. «Իրանը ցնցումների մեջ է։ Համոզված չեմ, որ նրանք այլևս ունեն դա անելու կարողություն կամ փորձ»։
Իսրայելը դեռևս լուրջ վնաս չի հասցրել Իրանի միջուկային ծրագրի, թերևս, ամենաանխոցելի ամրոցին՝ Ֆորդոյին՝ լեռան խորքում թաղված հարստացման օբյեկտին։
«Վերադառնում ենք մեկ հարցի՝ Ֆորդո, Ֆորդո, Ֆորդո», – երկուշաբթի օրը CNN-ին ասել է ՄաքԳուրկը։
«Դա այն է, ինչ Միացյալ Նահանգները կարող է վերացնել։ Դա այն է, ինչ իսրայելցիները շատ դժվարություններ կունենան դա անելիս։ Եթե սա ավարտվի Ֆորդոյի անվնաս մնալով, դուք կարող եք իրականում ավելի վատ խնդիր ունենալ։Իրականում, Իրանը կարող է ավելի հակված լինել միջուկային զենք մշակելուն և դեռևս ունենալ այս ամբողջ ենթակառուցվածքը», – ասել է ՄաքԳուրկը։
Թրամփը և նրա վարչակազմը պնդում են, որ դիվանագիտական լուծումը դեռ կարող է իրականություն դառնալ։Սակայն Իրանը Կատարին և Օմանին ասել է, որ չի միջամտի, քանի դեռ Իսրայելի կողմից հարձակման է ենթարկվում։Այս CNN-ին ասել է տարածաշրջանային դիվանագետը, և Իսրայելը որևէ նշան չի տվել, որ շուտով կդադարեցնի գործողությունը։
Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի
