2024 թվականին աշխարհում սպանվել է առնվազն 124 լրագրող․ գրեթե 70%-ը՝ Իսրայելի կողմից․ CPJ

2024 թվականին ավելի շատ լրագրողներ են սպանվել, քան Լրագրողների պաշտպանության կոմիտեի կողմից տվյալների հավաքագրման սկսվելուց ի վեր որևէ այլ տարում։ Անցյալ տարի սպանվել է առնվազն 124 լրագրող և լրատվամիջոցների աշխատակից, որոնցից գրեթե երկու երրորդը պաղեստինցիներ են՝ սպանված Իսրայելի կողմից։ Այս մասին ասվում է Լրագրողների պաշտպանության կոմիտեի՝ CPJ-ի զեկույցում։

Նշվում է, որ վերջին հինգ տարիների ընթացքում համաշխարհային մակարդակով հակամարտությունների թիվը՝ քաղաքական կամ ռազմական բնույթի, կրկնապատկվել է, և դա արտացոլվում է լրագրողների մահվան բարձր թվաքանակով այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Սուդանը, Պակիստանը և Մյանման։ Սակայն մամուլի վրա հակամարտությունների հետևանքներն առավել ցայտուն են Իսրայել-Գազա պատերազմում սպանված լրագրողների և լրատվամիջոցների աշխատողների աննախադեպ թվով՝ 85-ը՝ 2024 թվականին և 78-ը՝ 2023 թվականին։

Աշխարհում լրագրողների շրջանում զոհերի ընդհանուր թիվը՝ 124, գերազանցում է 2007 թվականի ռեկորդային՝ 113 զոհի ցուցանիշը․ լրագրողների շրջանում զոհերի գրեթե կեսը Իրաքի պատերազմի ժամանակ էր։ Գազայից (82) և Լիբանանից (3) դուրս՝ CPJ-ն փաստագրել է ևս 39 լրագրողի և լրատվամիջոցների աշխատակիցների սպանություն 16 երկրում, որոնցից ամենաբարձր թիվը գրանցվել է Սուդանում (6), Պակիստանում (6), Մեքսիկայում (5), Սիրիայում (4), Մյանմայում (3), Իրաքում (3) և Հայիթիում (2)  2024 թվականի ընթացքում։

Լրագրողների պաշտպանության կոմիտեն լրագրողի սպանությունը գրանցում է իր տվյալների բազայում, եթե ունի ողջամիտ հիմքեր ենթադրելու, որ սպանությունը կարող է կապված լինել մասնագիտական գործունեության հետ, կամ նա պատահաբար սպանվել է հակամարտության գոտում կամ վտանգավոր առաջադրանք կատարելիս, կամ դիտավորյալ սպանվել է լրագրողական գործունեության պատճառով։

CPJ-ի հետազոտությունը պարզել է, որ 2024 թվականին աշխարհում առնվազն 24 լրագրող դիտավորյալ սպանվել է աշխատանքի պատճառով: Գազայում և Լիբանանում CPJ-ն արձանագրել է 10 դեպք, երբ լրագրողները դիտավորյալ թիրախավորվել են։ Մյուս 14 լրագրողները, որոնց մահը CPJ-ն կարողացել է  2024 թվականին դասակարգել որպես սպանություն, ապրել են Հայիթիում, Մեքսիկայում, Պակիստանում, Մյանմայում, Մոզամբիկում, Հնդկաստանում, Իրաքում և Սուդանում։

Սուդանում էլ, որտեղ գրեթե երկու տարվա ավերիչ քաղաքացիական պատերազմը տասնյակ հազարավոր մարդկանց մահվան և միլիոնավոր մարդկանց տեղահանման պատճառ է դարձել, CPJ-ն պարզել է, որ երեք լրագրող սպանվել է աշխատանքային պարտականությունները կատարելիս, նաև հետաքննում է չորրորդի սպանության դրդապատճառները, սպանվել են նաև  լրատվամիջոցի երկու աշխատակիցներ։ Պակիստանում, որտեղ 2021 թվականից ի վեր լրագրող չի սպանվել, քաղաքական անկարգությունների և լրատվամիջոցների գրաքննության աճի պատճառով նույնպես գրանցվել է մահվան վեց դեպք։ Այս երկրները 2024 թվականին աշխարհում սպանված լրագրողների թվով երկրորդ տեղում են՝ Իսրայելից հետո։

Զեկույցում ասվում է նաև, որ Մեքսիկայում, Պակիստանում, Հնդկաստանում և Իրաքում մահացությունների թիվն ընդգծում է այն ծայրահեղ վտանգները, որոնց բախվում են լրագրողներն այս երկրներում, որտեղ սպանությունները կրկնվում են տասնամյակներ շարունակ՝ չնայած այս երկրներից մի քանիսում, այդ թվում՝ ազգային մակարդակով, խնդիրը լուծելու ջանքերին։

Մեքսիկայում, որը մշտապես համարվում է լրագրողների համար աշխարհի ամենավտանգավոր երկրներից մեկը, 2024 թվականի հունիսին կայանալիք ընտրություններից առաջ ավազակախմբերի և քաղաքական խմբավորումների միջև հարաբերական հանգստության ժամանակահատվածից հետո մահացությունների թիվը 2023 թվականի 2-ից աճել է մինչև 5-ի՝ 2024 թվականին։

Նշվում է նաև, որ Ուկրաինայում սպանված լրագրողների և լրատվամիջոցների աշխատակիցների թիվը 2024 թվականին նվազել է, հնարավոր է՝ պայմանավորված վերապատրաստման և անվտանգության իրազեկության մակարդակի շարունակական բարելավմամբ, առաջնագծի աշխատանքի համար հավատարմագրման ավելի խիստ կանոններով և մարտական ​​գոտիների շարունակական կայունացմամբ։

2022 թվականին Ռուսաստանի լայնածավալ ներխուժումից հետո առաջին մի քանի ամիսների ընթացքում Ուկրաինայում սպանվել է 15, իսկ 2023 թվականին՝ 2 լրագրող։ 2024 թվականին Reuters-ի անվտանգության հարցերով խորհրդական Ռայան Էվանսը սպանվել է Ուկրաինայի արևելքում ռուսական հրթիռային հարվածի հետևանքով, իսկ ուկրաինացի լրագրող Վիկտորիա Ռոշչինան, որը ձերբակալվել էր 2023 թվականի օգոստոսին պատերազմը լուսաբանելիս, մահացել է ռուսական կալանքի տակ։ 2024 թվականին նաև եղել են թիրախային հարձակումներ, որոնց հետևանքով վիրավորվել են մի քանի լրագրողներ։

Տարբեր լրատվամիջոցների հետ համագործակցող լրագրողներն էլ, որոնք հաճախ առաջին կամ միակ լրատվամիջոցներն են ամենավտանգավոր հակամարտության գոտիներում, 2024 թվականին սպանվել են աննախադեպ տեմպերով։ 2024 թվականին 43 մարդ է մահացել, որից 31-ը՝ պաղեստինցիներ։

CPJ-ի տվյալները ցույց են տալիս, որ ազատ լրագրողների սպանությունները 2020 թվականից ի վեր կայուն աճել են, 2024 թվականին՝ կտրուկ աճել։

Թարգմանությունը՝ Էմմա Չոբանյանի