Մերձավոր Արևելքում պատերազմը խթանում է ՌԴ-Թուրքիա հարաբերությունների զարգացումը․ անդրադարձ

Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև լարվածության վերջին շրջանը, կարծես, ավարտվել է։ Ընդամենը մի քանի ամիս առաջ էր, որ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը փորձարկում էր Մոսկվայի «կարմիր գծերը»՝ բարեկամական քայլեր ձեռնարկելով Ուկրաինայի նկատմամբ։ Այժմ երկու երկրների կառավարություններն էլ Մերձավոր Արևելքի պատերազմին արձագանքել են ճիշտ նույն կերպ՝ այն օգտագործելով որպես մահակ, որով կարող են հաղթել Իսրայելին և նրա արևմտյան աջակիցներին: Այս մասին ասվում է Carnegie-ի անդրադարձում։

Նշվում է, որ գտնվելով բարիկադների նույն կողմում՝ Մոսկվան և Անկարան, ամենայն հավանականությամբ, կձգտեն ամրապնդել իրենց հարաբերությունները՝ համապատասխանեցնելով իրենց դիրքորոշումները տարածաշրջանային փշոտ խնդիրների վերաբերյալ, սակայն դա չի նշանակում, որ մի կողմը չի ավարտի մյուսին մեջքից դանակահարելու համար մեղադրելով:

Էրդողանն այս ամառ մի քանի որոշում էր կայացրել, որոնք Կրեմլը թշնամական կհամարեր: Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու՝ հուլիսին Ստամբուլ կատարած այցի ժամանակ Թուրքիայի ղեկավարն ասել էր, որ Ուկրաինան «արժանի է ՆԱՏՕ-ին անդամակցելուն»։ Բացի այդ, նա Կիևին էր փոխանցել ուկրաինական «Ազովի» գնդի հինգ հրամանատարներին, որոնք գտնվում էին Թուրքիայում ռուս-ուկրաինական գերիների փոխանակման պայմաններով։ Այդ ժամանակ Կրեմլը զբաղված էր ուկրաինական հակահարձակման մեկնարկով և «Վագներ» խմբավորման ապստամբությամբ և ստիպված էր բավարարվել բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից հայտարարություններով։ Ռուսաստանի միակ լուրջ պատասխանը Սևծովյան հացահատիկի գործարքից հրաժարվելն էր՝ չնայած Թուրքիայի ջանքերին։

Մինչ Անկարան հասկանում էր, որ Մոսկվան գտնվում է խոցելի վիճակում, Էրդողանը միայն փորձարկում էր Մոսկվայի «կարմիր գծերը», նա չէր փորձում արմատապես վատթարացնել երկկողմ հարաբերությունները։ Էրդողանը համաձայնել էր սեպտեմբերի 4-ին մեկնել Սոչի՝ հանդիպելու նախագահ Վլադիմիր Պուտինին, թեև սկզբնական պլանը Պուտինի Թուրքիա այցն էր։ Չնայած ակնկալիքներին՝ բանակցությունները չվերակենդանացրին հացահատիկային գործարքը։ Հիմնական արդյունքն ազդանշան էր աշխարհին, որ Մոսկվա-Անկարա հարաբերությունները լավ վիճակում են։

Տնտեսական տվյալները բարեկամության վառ ապացույց են: Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև ապրանքաշրջանառությունը 2022 թվականին աճել է ավելի քան 80 տոկոսով՝ հասնելով 62 միլիարդ դոլարի, Ռուսաստանը դարձել է Թուրքիայի ներմուծման ամենամեծ աղբյուրը: Ակնկալվում է, որ այս տարվա ցուցանիշներն է՛լ ավելի մեծ կլինեն։

Այնուամենայնիվ, արտաքին քաղաքականությունը միշտ եղել է փխրուն կետ՝ մշտական տարաձայնություններով Սիրիայի, Լիբիայի և Հարավային Կովկասի, Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ: Սակայն Ռուսաստանին ու Թուրքիային վերջին տարիներին հաջողվել է խուսափել բացահայտ առճակատումից։ Այժմ, երբ իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունը սրվում է, նրանք հայտնվում են նույն ճամբարում. մի բան, որը երբեք չի եղել որևէ այլ կարևոր միջազգային հարցում, ինչը շատերին ստիպում է կանխատեսել, որ երկու երկրների հարաբերություններն արագորեն ջերմանալու են:

Հոկտեմբերի 24-ին Էրդողանի և Պուտինի միջև Իսրայել-ՀԱՄԱՍ պատերազմի հետ կապված հեռախոսազրույցի վերաբերյալ Կրեմլը նշում է, որ Մոսկվան և Անկարան «գործնականում համընկնող դիրքորոշումներ ունեն՝ կենտրոնացած երկու պետության հայտնի լուծման վրա, որը նախատեսում է ստեղծել անկախ Պաղեստին, որը գոյակցում է Իսրայելի հետ խաղաղության և անվտանգության պայմաններում։ Թեև նրանց դիրքորոշումները կարող են նման լինել, դրդապատճառները շատ տարբեր են: Երբ ՄԱԿ-ում Ռուսաստանի ներկայացուցիչ Վասիլի Նեբենզյան ասում է, որ Իսրայելը, որպես «օկուպացիոն տերություն», իրավունք չունի պաշտպանել իրեն, նա փորձում է Ռուսաստանին ներկայացնել որպես, այսպես կոչված, գլոբալ հարավի առաջնորդներից մեկը: Ի հակադրություն՝ Էրդողանը ձգտում է ղեկավարել մահմեդական աշխարհը։

ՀԱՄԱՍ-ին Ռուսաստանի բացահայտ աջակցությունը համեմատաբար նոր երևույթ է և ուղղակի հետևանք է Ուկրաինա լայնամասշտաբ ներխուժման։ Մասնավորապես, ներխուժումը հանգեցրեց Իսրայելի հետ հարաբերությունների սառեցման և ՀԱՄԱՍ-ի գլխավոր հովանավոր Իրանի հետ հարաբերությունների ջերմացման: Էրդողանն էլ երկար ժամանակ աջակցում է ՀԱՄԱՍ-ին՝ թույլ տալով նրա մարտիկներին բնակվել Թուրքիայում և նրանց տալով թուրքական անձնագրեր։

Տարբեր ճանապարհներ Մոսկվային և Անկարային բերել են Թել Ավիվի հետ հարաբերությունները զոհաբերելու միևնույն որոշման, ինչը նշանակում է, որ ոչ մեկը չի կարող միջնորդ լինել ներկայիս հակամարտությունում:

Հոդվածում նշվում է, որ մեղադրելով Միացյալ Նահանգներին Մերձավոր Արևելքում քաոս հրահրելու մեջ՝ Պուտինը հաստատում է իր պատմությունն այն մասին, որ Արևմուտքն է բոլոր դժբախտությունների աղբյուրը Ռուսաստանում և աշխարհում: Նույն կերպ, Էրդողանի քննադատությունն Արևմուտքի նկատմամբ՝ քրիստոնեության և իսլամի միջև պատերազմ սկսելու փորձի համար, կոչ է անում ուժեղ հակաՆԱՏՕ-ի զգացում ունենալ Թուրքիայում: Սակայն Էրդողանի նման հռետորաբանությունը չի նշանակում, որ նա ցանկանում է քանդել իր հարաբերությունները ՆԱՏՕ-ի հետ: Պատահական չէր, որ մի քանի օր առաջ Էրդողանը խորհրդարան է ներկայացրել Շվեդիայի՝ ՆԱՏՕ-ին միանալու հայտը։

Հոդվածագիրը եզափակում է, որ Իսրայել-ՀԱՄԱՍ հակամարտության շուրջ համաձայնությունը նշանակում է, որ Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև դիվանագիտական համագործակցությունը, օրինակ՝ Հարավային Կովկասի և Սիրիայի շուրջ, կաճի: Բայց հարաբերությունների ցանկացած ջերմացում կլինի իրավիճակային, և բացարձակապես ոչ մի երաշխիք չկա ապագա վեճերի դեմ:

Էմմա Չոբանյան