Գյուղատնտեսական վարկերի տոկոսադրույքները նվազեցնելու փոխարեն՝ կառավարությունը սուբսիդավորում է. բանկերն անձեռնմխելի են
Տնտեսություն
20.10.2017 | 13:56ՀՀ կառավարությունը վերջերս գյուղատնտեսության աջակցմանն ուղղված քայլերի ծրագիր ներկայացրեց, որտեղ բավականին կարևոր կետերից էր ոլորտին ուղղված մեծ աջակցությունը՝ վարկերի սուբսիդավորման մասով: Օրինակ` մթերումների դիմաց վճարումների խնդիրը կարգավորելու նպատակով արդեն իսկ մեկնարկել է մատչելի պայմաններով` տարեկան 3 տոկոս տոկոսադրույքով, վերամշակող ընկերություններին մթերման վարկերի տրամադրման ծրագիրը:
Սակայն գյուղացիների մեծ մասն արդեն իսկ ունեն բավականին շատ վարկեր, որոնց մարման հարցում 2017թ.-ի հունվար-օգոստոսին ոլորտում գրանցված մոտ տասը տոկոս անկման պատճառով ակնհայտ է, որ պետք է առաջանան լուրջ դժվարություններ, իսկ վերցրած վարկերը կրկին կվերաձևակերպվեն, ժամկետները կերկարացվեն, վարկի գումարը կավելանա և այլն: Այսինքն` շրջապտույտ, որից գյուղացին դուրս գալու հնարավորություն գրեթե չունի:
Այս խնդրի լուծման զանազան մեխանիզմներ են մշակվում կառավարության կողմից, օրինակ` 2017թ.-ին մշակվել է տոկոսադրույքների սուբսիդավորման նոր ծրագիր այն հասցնելով 9%-ի, իսկ նախկին սուբսիդավորման ծրագրերում դրանք եղել են` 6% և 4%: Սակայն փաստն այն է, որ դրանց իրական օգուտները շահառուների մեծ մասն այդպես էլ չի զգում:
Գլխավոր խնդիրն այստեղ այն է, որ ՀՀ առևտրային բանկերի կողմից էժան տոկոսներով վարկ տալու փոխարեն իրականացվում է սուբսիդավորում: Այսինքն` առևտրային բանկերի կողմից տրվող վարկերի տոկոսադրույքները պարզապես «անձեռնմխելի» են, դրանք կարելի է սուբսիդավորել, իսկ ահա իջեցնել՝ ոչ մի դեպքում:
Գրեթե նման իրավիճակ է նաև պետական բյուջեի պակասուրդի ֆինանսավորման դեպքում: Օրինակ՝ 2017թ.-ի հունվար-հուլիսին բանկերը գրեթե 60 մլրդ դրամով պակասուրդ են ֆինանսավորել և դրա դիմաց բյուջեից ստանալու են հսկայական տոկոսներ: Ինչ է ստացվում . Կառավարությունը սուբսիդավորման միջոցով աջակցում է բանկերին, որ վարկ տան գյուղացիներին, սակայն դա էլ բավական չէ՝ բանկերն էլ պետական պարտքն են ֆինանսավորում ու էլի տոկոսագումարներ ստանում Կառավարությունից: Ժողովրդական խոսքն ասում է. «երկու երնեկ մի տեղում չի լինում», բայց արի ու տես՝ մեր բանկերի պարագայում հենց այդպես է: Ստացվում է՝ Կառավարության կողմից տնտեսությունը ֆինանսավորելու փոխարեն բանկերին աջակցելու գործիքների չարաշահում է տեղի ունենում:
Հաջորդ հետաքրքրող հարցն այն է, թե ինչ ծավալի վարկավորում է իրականացվել գյուղատնտեսական նպատակներով և դրա մեջ ինչ տեսակարար կշիռ է կազմում սուբսիդավորման ծավալը: Բանկային հատվածի և վարկային կազմակերպությունների կողմից գյուղոլորտին 2017թ.-ի հուլիսի վերջի դրությամբ կար տրված գրեթե 200 մլրդ դրամի, իսկ արդեն օգոստոսի վերջին 196 մլրդ դրամի վարկեր, այսինքն` փորձում են սուբսիդավորել, բայց վարկերը նվազել են: Իսկ հաշվի առնելով այն, որ ՀՀ կառավարության սուբսիդավորման ծրագիրը տարածվում է տարեկան գյուղ վարկերի ընդամենը 10 մլրդ դրամ մայր գումարի վրա, անհասկանալի է մնում, թե մնացած 186 մլրդ դրամի չափով գյուղ վարկեր ունեցողներն ինչո՞ւ պետք է հայտնվեն ոչ արտոնյալ պայմաններում: Դա նշանակում է, որ սուբսիդավորման արդյունքները տարածվում են գյուղատնտեսական վարկերի մոտ 5%-ի վրա: Այնպես որ՝ գյուղացիներին աջակցելու մասին Կառավարության հայտարարություններն ավելի շատ են, քան իրական օգուտները:
Թ. Միքայելյան