Արայիկ Հարությունյանը՝ Փաշինյանի ընտանիքի դեմ քարոզչության, Արմաթի ճակատագրի, Լոռեցյանի գործով հարցաքննվելու, ԳԱԱ-ի լուծարման մասին. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ

Factor.am-ի հարցազրույցը ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի, սպորտի նախարար Արայիկ Հարությունյանի հետ

– Պարո՛ն նախարար, Դուք կառավարում եք միանգամից չորս ոլորտի աշխատանք՝ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի։ Եթե փորձենք թվերի լեզվով ամփոփել կատարված աշխատանքը, տեսանելի ի՞նչ արդյունքներ եք կարողացել ապահովել:

– Իրականում բոլոր ոլորտներում արդյունքներ արձանագրել ենք։ Մինչև երկու տասնյակ նախակրթարաններ ենք հիմնել, «Նախադպրոցական կրթության մասին» օրենքը հասցրել ենք ավարտին, փոփոխություններ ենք իրականացրել և 2020 թվականին արդեն կընդունվի, և մենք կունենանք ոլորտի լավ կարգավորումներ և ոլորտը կզարգացնենք։ Մինչև 6 տարեկան երեխաների 70%-ը պետք է մանկապարտեզ հաճախի, և դա նշանակում է՝ ենթակառուցվածքներ պիտի ապահովենք։ Հանրակրթության ոլորտում սկսել ենք չափորոշիչների փոփոխությունները, դա մասշտաբային ծրագիր է, որպեսզի կարողանանք տնտեսությանը համահունչ զարգացում ապահովել կրթության ոլորտում։ «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքն արդեն պատրաստ է, գիտենք, որ հետազոտություն-բարձրագույն կրթություն միավորելու խնդիրը դրել ենք մեր առջև և օրենքի միջոցով դա իրականացվելու է։ Եվ 2020 թվականը լինելու է այս օրենքի կիրառման տարի, շատ մեծ փոփոխություններ են նախանշվում։

Կրթամշակութային ալարտում մի քանի ծրագիր ենք ներկայացրել, որոնք շատ լուրջ ազդեցություն են ունենալու մեր նոր սերնդի վրա։ Դրանք մի քանի ծրագրեր են, որոնք հասցրել են գրավել միջազգային գործընկերների և մամուլի ուշադրությունը։ Սպորտի ոլորտում ունենք կարգավորումների խնդիր, և այնտեղ ենք լուծումներ տալիս, աննախադեպ թվով մարզագույք ենք տրամադրել մարզական դպրոցներին։ Ծրագրերը շատ են։ 2020 թվականը շատ լուրջ փոփոխությունների տարի է, հատկապես՝ դպրոցաշինության առումով, ունենք լիարժեք հիմք՝ կապիտալ մեծ ներդրումների համար։ Միայն մեր բյուջեով 22 նոր դպրոց կկառուցվի, որոնք դառնալու են փոքր համայնքներում կրթամշակութային լուրջ կենտրոններ։

– Վերջերս հայտնեցիք Երևանի Հանրապետության հրապարակի տակ գտնվող Հին քաղաքը վերականգնելու, վերաբացելու մտադրության մասին։ Ի՞նչ փուլում է մասնագետների հետ քննարկումը, ինչքա՞ն կարող են տևել շինարարական աշխատանքները, ի վերջո՝ ի՞նչ է ուզում ստանալ Կառավարությունը։

– 2003 թվականին, երբ հրապարակի վերակառուցում էր տեղի ունենում, անսպասելի, թե սպասելի՝ չգիտեմ, հայտնաբերեցին հին շենքերի հիմքեր և հարկեր, որոնք հողի տակ էին, և նախորդ իշխանությունները դա պարզապես կոնսերվացրեցին։ Այն ժամանակվանից իմ մտքում կար, որ, գուցե, դա հետաքրքրի ոչ միայն մեր քաղաքացիներին, այլև զբոսաշրջիկներին։ Ճամփորդությունների ժամանակ մի քանի տեղ տեսել էի, և երբ անցած տարի պաշտոն զբաղեցրի նաև մշակույթի մասով, անցկացրեցի մի քանի քննարկումներ՝ զրուցեցինք այն մարդկանց հետ, որոնք այդտեղ պեղումներով են զբաղվել։ Հիմա արդեն խումբ է ձևավորված, որպեսզի ինստիտուցիոնալ առաջ գնանք։ Մենք չենք ուզում շտապել, ավելի լավ է՝ պատշաճ կերպով նախապատրաստվենք, որովհետև այդտեղ թե՛ ճարտարապետական, թե՛ հնագիտական, թե՛ պատմական խնդիր կա, բոլոր ոլորտներից մասնագետներ ենք ներգրավել և այսօր ներկայացրել ենք այդ հանձնախմբի անդամների ցանկը։ Սա գերակշիռ մասով գնահատվել է որպես դրական ձեռնարկ։ Կանենք առավելագույնը, որպեսզի անհարմարությունները քիչ լինեն։

– ԿԳՄՍ նախարարությունը դադարեցրել է Արմաթ լաբորատորիաների տեղադրման ֆինանսավորումը: Նախարարությունում սաբոտաժ է, այն դեպքում, երբ Կառավարությունում մտադիր էին Հայստանի բոլոր դպրոցներն այս տարի համալրել Արմաթ լաբորատորիաներով,- հայտարարել է Առաջատար տեխնոլոգիաների ձեռնարկությունների միության գործադիր տնօրեն Կարեն Վարդանյանը։ Ի՞նչ խնդիր է առաջացել։

– Իրականում խնդիր չկա։ Այս մարդուն բնորոշ ձևակերպումներ են, որոնք նախկինում էլ ենք տեսել: Այն ժամանակ, երբ պրոցեսներն իրենց վերահսկողությունից դուրս են գալիս կամ որևէ գերատեսչություն ինքնուրույնություն է դրսևորում, դա անհանգստացնում է ոմանց։ Իրականում խնդիր չկա։ Նախորդ տարի մենք հայտարարել ենք, որ բոլոր դպրոցներում ցանկանում ենք ունենալ ինժեներական լաբորատորիաներ, և երբ առաջացել են լրացուցիչ ֆինանսական հոսքեր, մենք ավելի քան 800 միլիոն դրամ հատկացրել ենք 284 լաբորատորիա տեղադրելու համար, և տարվա վերջին մոտավորապես 600 լաբորատորիա ունեցանք։ Նույնիսկ այս թիվը 1400 դպրոցների մեջ բավականին մեծ է։ Սա իրենց ներկայացրած թիվն է։ Լաբորատորիաները ներդրվել են, սա աշխարհում աննախադեպ երևույթ է։ Մեզ շատ հաճախ մեղադրում են, որ մեկ աղբյուրից գնումները լավ բան չեն, և հիմա մենք նաև մեխանիզմներ ենք մշակում, որպեսզի ոլորտը լինի մրցակցային, այլ ոչ մոնոպոլիստական, և եթե այս մրցակցության արդյունքում Արմաթը շահի, ապա իրենք կշարունակեն։ Ներդրված լաբորատորիաները շարունակելու են գործել, ես այսօր հայտարարել եմ՝ դա կլինի իրենց կազմակերպությունը, թե առանց իրենց կազմակերպության, մենք չենք հրաժարվելու մեր քաղաքականությունից՝ բոլոր դպրոցներում ներդնելու ինժեներական լաբորատորիաներ, և ակնկալում ենք, որ տնտեսական աճին զուգընթաց՝ անպայման նոր խմբաքանակներ կներդնենք։

– Դուք դիտարկո՞ւմ եք լաբորատորիաների տեղադրման աշխատանքներ՝ առանց Առաջատար տեխնոլոգիաների ձեռնարկությունների միության, որովհետև նշել էիք՝ առանց նրանց, թե նրանց հետ՝ ծրագիրը շարունակելու եք։

– Մենք այս պահին որևէ ծրագիր չունենք, թե ոնց ենք շարունակելու։ Իրենք էլ շատ լավ գիտեն, թե ոնց ենք առաջ գնալու: Եվ ասել եմ, որ երբ տարեսկզբին աշխատանքները սկսվեն, մենք դրա հետ կապված քննարկում կունենանք հետագա զարգացումների վերաբերյալ: Մենք շարունակելու ենք աշխատել և, համենայնդեպս, բոլոր այն լաբորատորիաները, որ կան, շարունակելու են աշխատել։ Այս տարվա բյուջեով նախատեսել ենք խմբավարների համար գումարներ՝ նաև նախատեսվելիք լաբորատորիաների համար։

– Ներդրվելիք մրցութային կարգն ինչի՞ն է վերաբերելու։

– Վերաբերելու է լաբորատորիաների ներդրմանը։

– Այսինքն՝ այն աշխատանքը շարունակելուն, որն այս պահին կիսատ է թողնված։

– Մենք նախատեսել ենք, որ բոլոր դպրոցներում են լինելու լաբորատորիաներ: Կախված է նաև տնտեսական այն եկամուտներից, որ պետությունը կապահովի նաև հարկերից:

– Այս տարի Հայաստանի բոլոր դպրոցներն Արմաթ լաբորատորիաները կհամալրվե՞ն, աշխատանքները շարունակվելո՞ւ են։

– Մենք շատ ենք ուզում, որ այդպես լինի: Կախված է պետության եկամուտներից։

– Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին օրենքի նախագծով առաջարկվում է փոխել Գիտությունների ազգային ակադեմիայի կարգավիճակը. ԳԱԱ-ն կդադարի ունենալ պետական կարգավիճակ և կդառնա գիտնականների հասարակական միավորում։ Ակադեմիայի ինստիտուտների՝ բուհերին միանալու տարբերակն է առաջարկվում: Կրթությունն ու գիտությունն անբաժանելի պետք է լինեն՝ այսպես է հիմնավորվում։ Ինչո՞ւ Ձեր հիմնավորումը չի համոզել ԳԱԱ-ի 34 ինստիտուտներին և անձամբ ԳԱԱ նախագահին։

– Ես, ճիշտն ասած, տարբեր փոքր հանդիպումներ ունեցել եմ գիտնականների, այդ թվում՝ ինստիտուտների տնօրենների հետ: Նաև պարոն Մարտիրոսյանի հետ պայմանավորվել ենք, որ ակադեմիկոսների հետ հանդիպում նույնպես լինելու է։ Մենք հիմա առաջարկները վերջնականացնում ենք, որպեսզի գնանք և քննարկենք իրենց հետ։ Ոչ մի ապոկալիպտիկ բաներ չեն լինելու, սահուն փոփոխություններ ենք իրականացնելու: Ուզում ենք, որ ակադեմիական ինստիտուտները շատ ավելի հզորանան, և հետազոտությունները բուհեր բերելու համար կապը բուհերի ու հետազոտական կենտրոնների հետ ավելի սերտ լինի։

– Այսինքն՝ Ակադեմիայի աշխատանքն այսօր արդյունավե՞տ չէ։

– Այն համակարգը, որ այսօր կա, և այն գործունեությունը, որ իրականացվում է որոշ բուհերում և գիտական կենտրոններում, մեզ չի գոհացնում։ Մենք փորձում ենք այդ դաշտը կարգավորել։

– Ակադեմիան այսօր իր կառուցվածքով ժամանակավրեպ է, ոչ արդյունավետ,- ասում է Ձեր խորհրդական Սամվել Կարաբեկյանը։ Ռադիկ Մարտիրոսյանը, մինչդեռ, պատասխանում է՝ գիտնականները չնչին գումարներով բարձր արդյունքներ են ապահովում, այս նախագծով քանդում եք ակադեմիան, և որ հետո զղջալու առիթ կլինի…

– Մենք ոչ մի բան չենք քանդում, այլ միայն կառուցում ենք։ Մենք ուզում ենք ունենալ լավագույն գիտությունը և լավագույն բարձրագույն կրթությունը՝ համաշխարհային մակարդակով։ Այն տեմպերով, որով կրթությունն ու գիտությունը Հայաստանում զարգացել են, մենք տեղ չենք հասնի։ Ես վստահ եմ՝ նույն Ռադիկ Մարտիրոսյանին կհամոզեմ, որ այս կերպ չենք կարող շարունակել և փոփոխություն է պետք։

– Ի՞նչ է լինելու Ակադեմիայի նախագահության, բաժանմունքների հետ, արդյո՞ք պետական ֆինանսավորման դադարեցում է ենթադրում։

– Դա քննարկելիք թեմա է, թե ինչ կարգավիճակ է լինելու, ԳԱԱ-ն իր նախագահությամբ չենք փակելու։ Սա նշանակում է ֆինանսավորման կարգի փոփոխություն։

– Արդյո՞ք նախարարությունը հաստատուն մնում է իր կարծիքին, որ անհրաժեշտ է հայոց լեզու, հայոց պատմություն, գրականություն առարկաները հանել բուհերի պարտադիր ուսուցման առարկայացանկից։

– Այո՛, իհարկե: Փոփոխություն տեղի չի ունեցել։

– Եթե Ձեր դեմ բողոքի ակցիաները շարունակվեն, հնարավո՞ր է՝ նախարարությունը մտափոխվի և պարտադիր ցանկից առարկաները չհանվեն։

– Ո՛չ։

– Պարո՛ն Հարությունյան, վարչապետ Փաշինյանի ընտանիքին պատկանող «Հայկական ժամանակ» լրատվամիջոցում հրապարակվել է «Պատիվ ունե՞մ, թե՞ պատիվ չունեմ. Միշիկը, Արթուրը, Արիկը» վերնագրով հոդված։ Պնդում է արվում, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի ընտանիքի անդամների դեմ քարոզչական արշավ է իրականացվում, այն համակարգում և ներշնչում է ԱԱԾ նախկին տնօրեն Արթուր Վանեցյանը, նա վճարում է։ Եվ, կարծես թե, կասկած չկա՝ սա նաև Նիկոլ Փաշինյանի տեսակետն է։ Արդյո՞ք սա իրական տեղեկություն է և ինչո՞ւ է ստեղծվել այսպիսի իրադրություն։

– Մեր իշխանության գործելաոճը շատ տարբերվում է նախորդ իշխանության գործելաոճից։ Շատ հաճախ քաղհասարակությունը, լրատվամիջոցները փորձում են շատ ուղիղ զուգահեռներ տանել նախորդ իշխանությունների հետ, որովհետև դառը փորձ ունենք, որ նախորդ իշխանությունները կարողացել են ազդեցություն ունենալ հասարակական կարծիքի վրա։ Ինչո՞ւ ենք բացառում, որ «Հայկական ժամանակ»-ում լրագրողական քննություն է իրականացվել և պարտադիր չէ՝ դա համընկնի իշխող ուժի կամ վարչապետի կարծիքի հետ։

– Որովհետև հրապարակման մեջ կան այնպիսի մանրամասներ, որոնք կարող էր միայն վարչապետը իմանալ, ինչպես, ասենք, Վանեցյանին ինչ հանձնարարություն է տրվել։

– Հիմա այդ պնդումները հաստատված համարե՞նք, թե՞ չէ։ Իշխանությունը չունի իր ձեռքի տակ լրատվամիջոց։ Ես եղել եմ «Քաղաքացիական պայմանագրի» վարչության առաջին նախագահ, և այն ժամանակ ՀԺ-ն շատ ավելի մեծ առնչություն ուներ Նիկոլ Փաշինյանի հետ, և նույնիսկ այն ժամանակ պատվիրված հրապարակում այնտեղ չենք արել։ Ես այդ հրապարակումը դիտել եմ որպես նյութ և առաջ եմ անցել։ Իմ արշավներով եմ զբաղված։

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում:

Ռոբերտ Անանյան