Ջոն Բոլթոնի հայտարարությունը փորձնական էր. Սուրեն Սարգսյանը՝ ՀՀ-ի կողմից ամերիկյան սպառազինության ձեռքբերման մասին. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ

Factor.am-ի հարցազրույցը Ամերիկյան հետազոտությունների հայկական կենտրոնի ղեկավար, միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանի հետ

– Պարո՛ն Սարգսյան, այսօր Դուք ֆեյսբուքում գրառում եք արել այն մասին, որ ԱՄՆ-ն կրճատում է Արցախին տրամադրվող ֆինանսական աջակցությունը: Խոսքն ականազերծման ծրագրի մասին է: Դուք նշել եք, որ սա լուրջ քաղաքական մեսիջ է: Ի՞նչ մեսիջի մասին է խոսքը, քանի որ առաջին անգամ չէ, որ ամերիկյան միջոցներով իրականացվող այս կամ այն ծրագրի ֆինանսավորում է դադարեցվում:

– Իհարկե՝ եղել է, որ դադարեցվել է, բայց նաև Արցախին ուղիղ տրամադրվող օգնությունը բացառիկ երևույթ է, որովհետև ԱՄՆ-ն Հայաստանից հետո միակ պետությունն է, որը, չճանաչելով Արցախի անկախությունը, ուղիղ ֆինանսական աջակցություն է տրամադրում Ստեփանակերտին՝ ամենատարբեր խողովակներով: Այդ առումով, իհարկե, չափազանց կարևոր է, որ չճանաչված պետությունը ֆինանսական աջակցություն է ստանում աշխարհի թիվ մեկ գերտերությունից: Սա ունի թե՛ քաղաքական, թե՛ տնտեսական լուրջ նշանակություն: Եվ հիմա, երբ հաջորդ տարվա բյուջեով նախատեսված չէ նման աջակցություն, բնականաբար, դա հայտնվել է մեր համայնքի և լոբբիստական կառույցների ուշադրության կենտրոնում: Վաշինգտոնի Հայ դատի գրասենյակն արդեն ակտիվ աշխատանք է ձեռնարկել, որպեսզի հաջորդ տարի ականազերծման աշխատանքների համար ֆինանսավորում նախատեսեն:

– Նշել եք նաև, որ սա քաղաքական և իրավական հետևանքներ է ունենալու: Ի՞նչ հետևանքներ կարող են լինել:

– Չափազանց կարևոր է, որպեսզի ֆինանսավորման շարունակականությունը չընդհատվի, որովհետև եթե ԱՄՆ-ն Արցախին օգնություն է տրամադրում, սա արդեն թե՛ ամերիկյան ներիրավական, թե՛ քաղաքական տեսանկյունից չափազանց կարևոր մեսիջ է, և պետք է այնպես անել, որպեսզի նախադեպ դառնա Արցախին շարունակաբար տրամադրվող օգնությունը, այլ ոչ թե օգնության կրճատումը կամ դադարեցումը, ինչին շատ ակտիվ ձգտում են ադրբեջանցիները Վաշինգտոնում:

– Խոսենք հայ-ամերիկյան հարաբերությունների մասին: ԱՄՆ-ում էր ԱԺ նախագահ Արարատ Միրզոյանը: Այս այցից ի՞նչ արդյունքներ կարող ենք ակնկալել, օրինակ՝  խորհրդարանական մակարդակով երկու երկրների հարաբերությունների զարգացում և խորացում:

– Այցի մեխը հենց միջխորհրդարանական հարաբերությունների խորացումն ու զարգացումն է, որովհետև գիտեք, որ ԱՄՆ Կոնգրեսը լուրջ ազդեցություն ունի վարչակազմի վրա, Սահմանադրությունն է այդպիսի մեխանիզմ նախատեսել: Այդ առումով Կոնգրեսի հետ աշխատելը շատ կարևոր նշանակություն ունի: Ի դեպ՝ ԱՄՆ Ազգային ժողովի նախագահի այցելություն եղել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ժամանակ, երբ նա Գերագույն խորհրդի նախագահ էր, դրանից շուրջ 10 տարի անց Արթուր Բաղդասարյանն է այցելել Վաշինգտոն որպես ԱԺ նախագահ և, փաստորեն, հիմա՝ այսքան տարի հետո, Արարատ Միրզոյանի գլխավորած պատվիրակությունն է այցելում: Սա պատմական առումով կարևոր իրադարձություն է: Կարծում եմ՝ օրակարգային շատ կարևոր հարցեր քննարկվել են:

– Իրան-ԱՄՆ հարաբերություններում լարվածությունը չափազանց աճում է: Սա ի՞նչ ազդեցություն կարող է ունենալ Հայաստանի վրա:

– Սա կարող է ընդհանրապես տարածաշրջանի վրա ունենալ, ինչպես Ռուսաստանի նախագահը նշեց՝ աղետալի հետևանքներ, որովհետև այս երկու պետությունների հարաբերություների լարումը կամ անհամաձայնությունների խորացումն անկանխատեսելի տեղեր կարող է տանել: Օդում կախված լարվածությունը ո՛չ թուլացնելու, ո՛չ խորացնելու միտումներ չկան: Բայց գոնե կողմերը փորձում են ամեն ինչ անել, որպեսզի խուսափեն մարդկային զոհերից, որովհետև հասկանում են, որ դա անդառնալի կարմիր գիծ է, որն անցնելու դեպքում արդեն լուրջ խնդիրներ են լինելու, ռազմական բախումներ են լինելու, եթե ոչ այդ պետությունների տարածքում, ապա հարևան պետությունների:

– Այս դեպքում ԱՄՆ-ն Հայաստանից ի՞նչ ակնկալիք կարող է ունենալ: Արարատ Միրզոյանն ամերիկյան կողմին կոչ է արել, որպեսզի Իրանի հարցով Հայաստանի վրա ճնշումներ չլինեն: Կարծում եք՝ Վաշինգտոնը բացառություն կանի՞ Երևանի դեպքում, թե՞ հակառակը, նույնիսկ Հայաստանից աջակցություն կակնկալի Իրանին ճնշելու հարցում:

– Մինչ այս պահը՝ իրավիճակի նման սրումը, ԱՄՆ-ում, իհարկե, ընկալումը եղել է, որ Հայաստանը չի կարող որևէ պետության օգտին Իրանի դեմ որոշակի քայլեր իրականացնել: Ոչ միայն այն պատճառով, որ Իրանը մեզ համար բարեկամ պետություն է, այլև դեպի արտաքին աշխարհ դուրս եկող երկու սահմաններից մեկն է: Այդ առումով մեզ համար նաև կենսական նշանակություն ունեցող պետություն է Իրանը: Բայց հիմա, քանի որ իրավիճակը սրվել է, և ԱՄՆ-ի անմիջական շահերից է բխում, որպեսզի Հայաստանն ինչ-ինչ քայլեր անի Իրանի դեմ այս կամ այն ուղղությամբ՝ տնտեսական, քաղաքական և այլն, Վաշինգտոնը փորձելու է նաև Հայաստանի իշխանություններին դրա մասին զգուշացնել:

– Անցյալ տարեվերջին Երևան այցելած Ջոն Բոլթոնը հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ն պատրաստ է Հայաստանին ամերիկյան սպառազինություն վաճառել, սակայն Հայաստանի ՊՆ խոսնակ Արծրուն Հովհաննիսյանը մեզ հետ զրույցում ասել էր, որ ամերիկյան զենք դեռևս չենք գնում: Դրանից հետո էլ նախարար Դավիթ Տոնոյանը խոսեց ռազմական անակնկալների մասին: Կարծում եք՝ այդ անակնկալների թվում ԱՄՆ-ի հետ նման գործարք կլինի, թե՞ դեռ կշարունակենք միայն ռուսական զենք գնել:

– Այստեղ նաև կմեջբերեի նաև պաշտպանության նախարարի հայտարարությունը, որն ասաց, որ ԱՄՆ-ի կողմից մեզ որևէ առաջարկ չի եղել: Վստահ եմ, որ առաջարկ չի եղել, որովհետև ԱՄՆ-ն չի կարող զենք վաճառել հակամարտող երկու պետություններին, որոնք երկուսն էլ իր համար բարեկամ պետություններ են՝ կա՛մ պետք է երկուսին էլ վաճառի, կա՛մ չվաճառի: Ադրբեջանը կարող է ԱՄՆ-ից զենք գնել, որովհետև ֆինանսական հնարավորություններ ունի: Իսկ մեզ համար ամերիկյան զենքն անհամեմատ ավելի թանկ է լինելու, քան ռուսականը, որովհետև ռուսական սպառազինությունը մենք ձեռք ենք բերում, ըստ էության, ինքնարժեքով: Երկրորդը՝ կան նաև սահմանափակումներ. կա 907-րդ բանաձևը, որը մասամբ գործում է մինչ օրս: Դրա համաձայն՝ ԱՄՆ-ն չի կարող Ադրբեջանին ռազմական օգնություն տալ՝ բացի այն կոնկրետ ուղղություններից, որոնցով հիմա տրամադրում է: Այսինքն՝ մի քանի ներպետական իրավունքի և սկզբունքային խոչընդոտներ կան: Հիմա եթե նույնիսկ Ադրբեջանը ցանկանա, իսկ մենք չցանկանանք, ԱՄՆ-ն չի կարող Բաքվին զենք վաճառել, որովհետև տարածաշրջանում բալանսը կխախտվի: Սա Ջոն Բոլթոնի կողմից, այսպես ասենք, փորձնական հայտարարություն էր՝ հասկանալու համար նախ՝ արձագանքը երկու պետություններում, և, որ ամենակարևորն էր, պետք է փորձեր շոշափել, թե ինչ արձագանք կլինի նաև Վաշինգտոնում հայկական լոբբիստական կառույցների կողմից: Որովհետև զենք վաճառելու համար պետք է փոխի 907-րդ բանաձևը: Վստահ եմ, որ դա հնարավոր չի լինի, քանի որ մեր կազմակերպություններն ակտիվորեն կպաշտպանեն այդ օրենքը:

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում:

Թամարա Հակոբյան