Ժամանակն է, որ ԵՄ-ն ավելի կոշտ խոսի Ադրբեջանի հետ․ Թոմաս դե Վաալ
Քաղաքականություն
02.10.2023 | 16:30Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական հարձակում սկսելով՝ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը կորցրել է եվրոպացիների վստահությունը։ Ադրբեջանի՝ որպես տրանսպորտային հանգույցի կարգավիճակը չի կարող պատճառ հանդիսանալ, որ ԵՄ-ն մեղմի վերաբերմունքը Բաքվի նկատմամբ։ Այս մասին գրել է Carnegie Europe-ի ավագ գիտաշխատող Թոմաս դե Վաալը։
Ըստ նրա՝ անցյալ շաբաթվա իրադարձությունները բանավեճ են առաջացնում Ադրբեջանի նկատմամբ Եվրոպայի քաղաքականության խորը վերափոխման անհրաժեշտության մասին:
«Սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը ռազմական ուժ կիրառեց՝ հետ գրավելով Լեռնային Ղարաբաղի հայաբնակ տարածքը՝ հատելով կարմիր գիծը, որը նրա համար գծել էին թե՛ Եվրամիությունը, թե՛ ԱՄՆ-ը։ Հետևանքներն աղետալի են։ Վախենալով իրենց ապագայի համար՝ Ղարաբաղի հազարավոր հայեր այժմ զանգվածային ողբերգական արտագաղթ են կատարում իրենց հայրենիքից դեպի Հայաստան: Բրյուսելում և Վաշինգտոնում շատերը ցնցված և դավաճանված են զգում Ադրբեջանի կողմից ուժի կիրառումից։ Հաղորդվում է, որ մինչև վերջին րոպեն Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը բարձր մակարդակի զրուցակիցներին, այդ թվում՝ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելին և ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենին վստահեցնում էր, որ ռազմական գործողություն չի սկսելու»,- գրում է դե Վաալը։
Նա նշում է, թե մերժելով տարածաշրջան միջազգային դիտորդական առաքելություն ուղարկելու ջանքերը՝ Բաքուն մեծ պատասխանատվություն է կրում։ Թվային դարաշրջանում պատերազմական հանցագործությունները թաքցնելն այնքան էլ հեշտ չէ, և մեղավորները պետք է պատասխանատվության ենթարկվեն։ Բացի այդ, ըստ դե Վաալի, աշխարհաքաղաքական հետևանքները նույնպես նշանակալի են:
«Այն փաստը, որ արևմտյան խաղացողներն ապշած էին, ամրապնդում է ենթադրությունը, որ Ալիևը նախապես համակարգել է իր ռազմական հարձակումը Մոսկվայի հետ, որն այնուհետև չկարողացավ դատապարտել Բաքվին, և ավելի սերտ հարաբերությունների մեջ է մտնում Ռուսաստանի հետ: Սա առավել արդիական է, քանի որ հաջորդ մեծ խնդիրը Հայաստանի տարածքով դեպի Նախիջևանի ադրբեջանական էքսկլավ ծրագրվող տրանսպորտային երթուղին է։ Ռուսաստանը, Ադրբեջանը և Թուրքիան ընդհանուր շահ ունեն՝ պարտադրելու իրենց տարբերակը, որը վերջին երկուսն անվանում են «Զանգեզուրի միջանցք»՝ հնարավորինս քիչ հայկական վերահսկողությամբ երթուղու վրա, և, հնարավոր է, բռնի ուժ կիրառեն»,- գրում է դե Վաալը։
Նա նշում է, որ Ալիևը հավակնություններ ունի ՀՀ ինքնիշխան տարածքի՝ Սյունիքի մարզի նկատմամբ և կարող է դիմել նաև ուժի։
«Ադրբեջանը միշտ կլինի տրանսպորտային հանգույց, բայց կա երկու նախազգուշացում: Նախ՝ փորձագետները եզրակացնում են, որ ԵՄ-ի գազային գործարքը շատ քիչ հավանական է, որ ապահովելու է խոստացված գազի մեծ ծավալները։ Ավելի քան 3 կամ 4 միլիարդ խորանարդ մետր արտահանման մակարդակի հասնելու համար կպահանջվի ենթակառուցվածքների արդիականացում և դիմակայում՝ հաճախ անտեսված փաստին, որ Ռուսաստանը և Իրանը նույնպես շահագրգիռ կողմեր են հարավկովկասյան գազատարում: Երկրորդ՝ հաղորդակցությունն ու հակամարտությունն անքակտելիորեն կապված են: Միջին միջանցքի երթուղին, որն անցնում է Չինաստանից Կենտրոնական Ասիայով դեպի Հարավային Կովկասով Եվրոպա, բազմակողմ երթուղի է, որը ներառում է նաև Հայաստանը: Դրա գործարկման համար տարածաշրջանային համագործակցության կարիք կա, ֆինանսավորվում է արևմտյան կառավարությունների և միջազգային ֆինանսական հաստատությունների կողմից: Մի խոսքով՝ ժամանակն է, որ ԵՄ-ն շատ ավելի կոշտ խոսի Ադրբեջանի հետ»,- եզրափակում է հեղինակը։
Էմմա Չոբանյան