Դա աբսուրդ է. երկրի ղեկավարն ինքնասպան պիտի լիներ, եթե թուրքերի կուտակման զեկույց ունենար ու հանգիստ քներ. Վովա Վարդանով. ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ

Factor.am-ի հարցազրույցը առաջին հետախուզադիվերսիոն ջոկատի հիմնադիր-հրամանատար, ազատամարտիկ Վովա Վարդանովի հետ

-Պարո՛ն Վարդանով, Ապրիլյան պատերազմի թեման շարունակում է մնալ հանրային հետաքրքրության ոլորտում այն պարզ պատճառով, որ կան չպատասխանված հարցեր։ Սերժ Սարգսյանը օրերս փորձեց փարատել հասարակությունում եղած հարցերը։ Հայաստանը հաղթե՞լ է Ապրիլյանում, թե՝ ոչ։ Սարգսյանը դրական է պատասխանում, նշելով, որ կասեցվել է հակառակորդի ծրագիրը՝ հասնել Ստեփանակերտ, բանակցություններում բեկում ապահովել։ Դուք՝ իբրև զինվորական, ի՞նչ պատասխան ունեք։

-Ես բազմիցս ասել եմ, որ մենք չենք հաղթել այդ ռաունդում: Պատերազմը մերձկասպյան թուրքերի հետ 89 թվականից է, և պարբերաբար տաք փուլեր է ունենում, որոնցից մեկը, այսպես կոչված, քառօրյա աշխուժացումն է: Չէինք կարողանա էդ ռաունդում հաղթել, որովհետև ոչ թե հող ենք տվել և այլն, այլ՝ ձեռքբերումներ չենք ունեցել:

Փաստորեն, այդ ռաունդում ոչ ոքի է եղել կամ էլ մենք որոշակի պարտություն ենք արձանագրել: Եթե վերցնենք այն հայտարարությունը, որ թուրքերի գլխավոր ծրագիրը կանխել ենք՝ Աղդամ, Ասկերան, Ստեփանակերտ, Շուշի ուղղությունը իրենք չեն կարողացել անցնել շարասյունով, դա չի նշանակում, որ իրենք չեն ունեցել մինիմում ծրագիր: Դա ծրագիր մինիմումը չէր, իսկ ծրագիր մինիմումը բավականին կարևոր մարտավարական դիրքեր գրավելն էր, ինչն իրենք վերցրել են: Թե քանի հեկտար է, քանի հեկտար չի, նայած ինչ տեսակետից ես նայում: Կոնկրետ էդ դիրքերի շուրջ տարածությունը, որ վերցրել են 20-25 հեկտար է, իրենց թիկունքում հայտնված տարածությունները, որոնք իրենք կարող են մշակել, օգտագործել, մշակել, մոտ 400 հեկտար է, իրենց դիմացի տարածությունը, որ և՛ մենք չենք կարող օգտագործել, և՛ իրենք չեն կարող օգտագործել, էդ տարածությունը մոտ 700-800 հեկտար է:

Դա ոչ մի բան չեմ կարծում, որ չի փոխում: Մարտավարական դիրքերի հանձնումը նշանակում է որոշակի թուլացում հյուսիսում և հարավում: Բնական է, որ ՊԲ-ն փորձել է այդ ամեն ինչը հարթել և որոշ դիրքեր է ամրացրել, ինժեներական կառույցներ է ավելացրել: Կարճ ասած՝ մենք անկորո՞ւստ ենք դուրս եկել, ո՛չ, կորուստներով ենք դուրս եկել մարդկային ու տարածքային: Ունենք կորուստներ, դա արդեն չի կարող հաղթանակ լինել:

-Արցախի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Սամվել Բաբայանը Ապրիլյանում կորսված տարածքները համարում է ռազմավարական նշանակություն ունեցող։ Մասնավորապես, նշում է, որ օրինակ՝ նույն Լելե Թեփեյի բարձունքից ամբողջ Ջաբրայիլի տարածքը հսկվում է՝ միակ բարձունքն է, որտեղից ամբողջ տարածքը կարելի է տեսնել, խոցել բոլոր հնարավոր և անհնարինը: Մինչդեռ հայտնի է Սերժ Սարգսյանի հայտնի արտահայտությունը, որ կորսված տարածքները ռազմավարական կամ մարտավարական առումով նշանակություն չեն ունեցել: Դուք ծանո՞թ եք դիրքային դասավորություններին։ Ինչպիսի՞ նշանակություն են ունեցել տարածքները։

-Ես ծանոթ չեմ Սամվել Բաբայանի հայտարարությանը, դրա համար որոշակի անճշտությունների դեպքում կարող է դուրս գալ, որ ես սխալ եմ մեկնաբանում, բայց որ միշտ հասարակությանը տարբեր քաղաքական գործիչներ, նաև՝ երկրի առաջնորդները տարբեր ժամանակներում մանիպուլյացիայի արդյունքում փորձում են մոլորեցնել՝ իրենց անհրաժեշտ ուղղությամբ տանելով այդ, դա ակնհայտ է: Ինչ առումով եմ ասում՝ մանիպուլյատիվ է: Իրականություն է ասել Սերժ Սարգսյանը՝ ոչ մի ռազմավարական նշանակություն չի կարող ունենալ դիրքը, որովհետև ռազմավարությունը ուրիշ ծավալներ է, ավելի մեծ տարածքների մասին է խոսք գնում: Բայց քանի որ գոյություն ունի նաև տարածքների մարտավարական նշանակություն, բնական է՝ կարևորագույն դիրք է Լալա Լայկեն, որ հենց Լելե Թեփեն է:

Այդ դիրքը, այո՛, ես համարում եմ կարևորագույն, դա կարողանում է կրակի տակ պահել խոշոր տրամաչափի զենքով՝ մշտադիտարկելով Խուդաֆերինի կամուրջը, որը կապում է մերձկասպյան թուրքերի հանրապետությունը Իրանի Հանրապետության հետ: Դա կարևոր չի՞, բնական է՝ կարևոր է: Երբ որ Սերժ Սարգսյանն ասում է՝ ռազմավարական ոչ մի նշանակություն չունի, դա ճիշտ է, բայց երբ դրանից հետո ասում է՝ մարտավարական էլ նշանակություն չունի, դա արդեն սխալ է: Այ դրանք են մանիպուլյացիաները, որ տերմիններով կարողանում ես ինչ-որ տեղ աճպարարություներ անել և արդունքում դու սուտ չասեցիր, բայց ինչ-որ տեղ սուտն առաջ գնաց: Շատ կարևոր դիրքեր էին:

-Ապրիլյան պատերազմին վերաբերող առանցքային հարցադրումներից է՝ ինչո՞ւ է Հայկական բանակը ամենից շատ զոհեր տվել ադրբեջանական հարձակման հենց սկզբում։ Սարգսյանը պատասխանում է, որ անակնկալ է եղել հակառակորդի հարձակումը, հետախուզությունը թերացել է, տեղեկություններ չեն եղել։ Մինչդեռ Նիկոլ Փաշինյանը նշել է, որ մեկ ամիս շարունակ զինտեխնիկա է կուտակվել, ինչի մասին տեղյակ ենք եղել։ Իբրև հետախույզ, Հայկական բանակը կարո՞ղ էր չիմանալ հարձակման մասին։

-Իմ անցյալի փորձն ու պատմության որոշակի գիտելիքներն ինձ հուշում են, որ ռազմական գործում հետախուզական տվյալների և հետախուզության զեկույցի մեջ հսկայական տարբերություն կա: Դա նույն բանն է, ինչ ասենք՝ Այբուբենն ու Գրիգոր Նարեկացու գիրքը: Մեծ տարբերություն կա: Ինչի՞ հետ եմ: Հետախուզական տվյալները կարող են լինել իրարամերժ, կարող են անընդհատ կրկնվել և թուլացնել քո զգոնությունը, կարող են լինել կեղծ: Հետախուզական վարչության իմաստը հենց դա է, որ ինքն իր անալիտիկայի բաժնի միջոցով հետախուզական տվյալների աղբակույտը հանի գցի մի կողմ և իր մտավոր աշխատանքի շնորհիվ ճիշտ զեկուցագիր կազմի, որը կդրվի շտաբի պետի և Գլխավոր հրամանատարի սեղանին:

Ես որքանով հասկանում եմ, հետախուզության վարչությունն իր գործառույթը ճիշտ չի կատարել, հետախույզներն իրենց գործն արել են, բայց վարչությունը չի կարողացել այդ աղբակույտը հանի դեն նետի ու մեկ, երկու, տասը ճիշտ տվյալների հիման վրա կառուցի այն զեկուցագիրը, որը բացահայտ ցույց կտար Գլխավոր շտաբի պետին ու գլխավոր հրամանատարին, որ թուրքերը ակտիվացում են պատրաստում: Որովհետև պիտի ինքնասպան լինի թե՛ Գլխավոր շտաբի պետը, թե՛ երկրի ղեկավարը, եթե նման զեկուցագիր ունենալու դեպքում հանգիստ քնի, դա աբսուրդ է: Դա, կարելի է ասել՝ սուտ է:

Մանրամասները՝ տեսանյութում:

Ռոբերտ Անանյան