Սոցիալական ցանցերի ալգորիթմները ձեզ ավելի լավ գիտեն, քան դուք ինքներդ

Ինչպե՞ս է ստացվում, որ դուք կատարում եք որևէ առարկայի մասին որոնում, զրուցում և քննարկում եք թեման ընկերների հետ, գտնվում եք ձեր բնակավայրից հեռու մի վայրում և սոցիալական ցանցերը ձեզ առաջարկում են գովազդներ, որոնք առնչվում են ձեր գտնվելու վայրին, քննարկած թեմային և կատարած որոնմանը։

Սոցիալական ցանցերի ալգորիթմները դարձել են մեր առօրյա կյանքի անբաժանելի մասը: Դրանք ձևավորում են մեր փորձը ինտերնետում՝ հիմնվելով մեր որոնումների և հետաքրքրությունների վրա, և այս հոդվածում մենք կուսումնասիրենք, թե ինչպես են դրանք ազդում մեր ինքնության ձևավորման վրա: 

Ալգորիթմների կիրառման դեպքերը․

2000 թվականին Գուգլը ներկայացրեց AdWords-ը, որը հիմնված էր սկզբնական պարզ ալգորիթմների վրա, որոնք թույլ էին տալիս բիզնեսներին գովազդել իրենց արտադրանքը և ծառայությունները հիմնվելով որոնողական հարցումների վրա։ Գուգլն օգտագործում էր ալգորիթմներ, որոնք օգնում էին գնահատել, թե որ գովազդներն էին առավել համապատասխան որոշակի խմբի օգտատերերին և դրանք ցուցադրում էր միայն նրանց:

Օվերտյուրը (նախկինում` GoTo.com) ևս մի կարևոր դերակատար էր մարկետինգային ալգորիթմների զարգացման գործում: Այս ընկերությունը, առաջինն էր, որ 2000-ականներին ներկայացրեց վճարովի որոնման մոդելը, որտեղ գովազդատուները վճարում էին իրենց գովազդների սեղմումների համար։ Այս մոդելը լայնորեն ընդունվեց և դարձավ հիմք ժամանակակից փեյ-փեր-քլիք (pay-per-click, PPC) գովազդների համար:

Ավելի ուշ՝ 2007 թվականին, իր ստեղծման պահից 3 տարի անց, Ֆեյսբուքը ներկայացրեց սեփական սոցիալական գովազդային հարթակը՝ Facebook Ads-ը, որը հիմնված էր օգտատերերի գործողությունների և հետաքրքրությունների վրա:

Ալգորիթմները գործում են որպես թվային միջավայրի «ուղեղներ», և դրանք հետևում են մեր գործողություններին, հավաքագրում և վերլուծում տվյալները՝ մեր հետաքրքրությունները և նախասիրությունները բացահայտելու համար։ Արդյունքում, մեզ առաջարկվում է բովանդակություն, որը համապատասխանում է մեր հետաքրքրություններին։ Այս մեխանիզմը աշխատում է երեք հիմնական փուլով՝

1. Տվյալների հավաքագրում – Ալգորիթմները հավաքագրում են տեղեկություններ մեր որոնումների, հավանումների, մեկնաբանությունների և փոխանակումների միջոցով:
2. Տվյալների վերլուծություն – Հավաքագրված տվյալները վերլուծվում են բարդ ալգորիթմներով, որոնք օգտագործում են արհեստական բանականություն (AI) և մեքենայական ուսուցում (ML):
3. Տվյալների օգտագործում – Վերլուծված տվյալները օգտագործվում են անհատականացված բովանդակություն առաջարկելու, գովազդների թիրախավորման և օգտատիրոջ փորձի բարելավման համար:

Այժմ եկե՛ք ուսումնասիրենք այս փուլերից յուրաքանչյուրը՝ առանձին։

Փուլ 1. Տվյալների հավաքագրում․

Ալգորիթմները մշտապես հետևում են մեր գործողություններին թվային միջավայրին և փորձում են մեր մասին հնարավորին չափ շատ տեղեկություններ հավաքել, որոնք կարող են օգտագործվել հետագա մարկետինգի համար։ Այդ տվյալների որոշակի մաս են կազմում․

• Գուգլում կամ այլ որոնողական համակարգերում և սոցիալական մեդիայի ամենատարբեր հարթակներում կատարած որոնումները։
• Սոցիալական ցանցերում (Ֆեյսբուք, Ինստագրամ, Իքս, ՏիկՏոկ և այլն) մեր գործողությունները, մասնավորապես՝ հավանումները, մեկնաբանությունները և կիսած բովանդակությունը, ինչ ենք մենք դիտել, յուրաքանչյուր հրապարակման համար որքան ժամանակ ենք հատկացրել՝ լինի դա տեքստ, լուսանկար, թե տեսանյութ, ապա՝ մենք մինչև վե՞րջ ենք այն ուսումնասիրել, թե՞ կիսատ ենք թողել, արդյո՞ք բովանդակությունն ուղարկել ենք մեր ընկերներին կամ դա քննարկել և այլն։
• Ստորագրությունները և գործողությունները, օրինակ՝ էլեկտրոնային փոստը բացելը և ստուգելը, հղումների վրա սեղմելը, առցանց գնումները, Յություբում դիտած տեսանյութերը, դրանց հիման վրա առաջարկված տեսանյութերն ու մեր ընտրությունը։

Այս տվյալները համախմբվում են և ստեղծում  անհատականացված պրոֆիլ, որն ալգորիթմներին թույլ է տալիս ավելի լավ հասկանալ մեր հետաքրքրությունները։ Ահա թե ինչու են մեզ հետաքրքրում սոցիալական մեդիաները։ Չէ՞ որ դրանք բավարար տեղեկություններ ունեն մեր մասին և առաջարկում են անհատականացված բովանդակություն։

Փուլ 2․ Տվյալների վերլուծություն․

Այնուհետև, հավաքագրված տվյալները վերլուծվում են բարդ ալգորիթմներով, որոնք օգտագործում են արհեստական բանականություն (AI) և մեքենայական ուսուցում (ML)։ Վերլուծության փուլում տեղի է ունենում տվյալների դասակարգում և համեմատում, օրինակ՝

• Հայտնաբերվում են կրկնվող գործողություններն ու օրինաչափությունները․ օրինակ՝ ինչպիսի՞ք են հաճախակի կատարվող որոնումները կամ շարունակական դիտման ժամանակագրությունները, արդյո՞ք դրանք կատարվում են կոնկրետ օրերի և ժամերի, ունե՞նք մենք գունային, երաժշտական և այլ նախընտրություններ։
• Վերլուծվում են բովանդակության նախընտրությունները․ տեսանյութերի տեսակները, երաժշտության ժանրերը, հոդվածների և գրառումների թեմաները, գունային, ոճային և այլ առանձնահատկությունները։
• Ստեղծվում են հարաբերություններ՝ պարզելու, թե որ գործողությունները կամ հետաքրքրությունները միմյանց հետ կապ ունեն, ինչպես է հնարավոր օրինաչափություններում գտնել դրանց տրամաբանությունը։

Նման  վերլուծությունները շատ կարևոր են սահմանելու համար, թե հետագայում սոցիալական մեդիաներն ինչպես կշարունակեն իրենց աշխատանքը մեզ հետ։ Հարկ է նշել, որ վերլուծության փուլում կիրառվում են նաև մեր դեմոգրաֆիկական տվյալները՝ տարիքը, սեռը, բնակության վայրը և այլ կենսաչափական ու անձնական կյանքի տվյալներ։

Փուլ 3․ Տվյալների օգտագործում․

Հավաքագրված և վերլուծված տվյալները օգտագործվում են տարբեր նպատակներով՝

• Բովանդակության առաջարկություն․ առաջարկվում է բովանդակություն՝ հոդվածներ, տեսանյութեր, ապրանքներ եւ ծառայություններ, որը հավանական է՝ հետաքրքրություն կառաջացնի մեզ մոտ։
• Գովազդների թիրախավորում․ գովազդատուներին թույլ է տրվում ուղարկել գովազդներ հենց այն օգտատերերին, որոնք առավել հավանական է՝ կգնեն իրենց արտադրանքը կամ ծառայությունը։
• Օգտագործողի փորձի բարելավում․ սոցիալական մեդիայի հարթակները հարմարեցվում են այնպես, որ օգտատերերն ավելի երկար ժամանակ անցկացնի դրանցում:

Վուդու տիկնիկի գաղափարը․

Իսկ ինչի՞ եք նմանեցնում դուք այս գործընթացը։ Ձեզ  այն ոչինչ չի՞ հիշեցնում։ Այս ամենը մասնագետները պատկերավոր կերպով համեմատում են Վուդու (Voodoo) տիկնիկի հետ։

—————
Վուդուի հետևորդները կարծում են, որ հատուկ ծեսի արդյունքում տիկնիկը յուրահատուկ կապ է ստանում կոնկրետ մարդու հետ։ Համաձայն այս գաղափարի՝ կապի հաստատումից հետո, մոգության սկզբունքների շնորհիվ, տիկնիկի տերը հնարավորություն է ստանում դրա միջոցով ազդել այն անձի վրա, ում այն ​​խորհրդանշում է (առավել հաճախ՝ վնաս պատճառելու համար)։ Տիկնիկ պատրաստելու համար օգտագործվում են  տուժողի մարմնի մասնիկներ (եղունգներ, մազեր), ինչպես նաև տուժողին պատկանող որևէ առարկա:
Ուշադրություն․ վերոգրյալ պարբերությունը պարունակում է տեղեկություններ կախարդանքի մասին, որը հիմնավորված չէ փաստերով, չունի գիտական հենք։
—————

Սոցիալական մեդիայի ալգորիթմները նույնպես ունեն նման կերպով ազդելու կարողություն։ Ալգորիթմները կարող են կառավարել այն, ինչ մենք տեսնում ենք և ինչով ենք զբաղվում՝ ազդելով մեր ընկալումների և գործողությունների վրա: Դրանք ունեն այնպիսի կարողություն, որը կարող է մեզ ուղղորդել դեպի որոշակի բովանդակություն կամ արտադրանք: Վերջիվերջո, ալգորիթմները «թիրախավորվում են» մեզ և մեր վարքագիծը։

Սոցիալական մեդիայի ալգորիթմները ձևավորում են մեր թվային միջավայրը և ազդում են մեր անձնական ինքնության վրա՝ օգտագործելով մեր որոնումները և հետաքրքրությունները։ Հիշե՛ք, որ հաճախ մենք ինքներս կարող ենք որոշել՝ ինչ տեղեկություն ենք տալիս ալգորիթմներին՝ վերափոխելով մեր վարքագիծը։

Ալեքսանդր Մարտիրոսյան