Օրերս Երևանի քաղաքապետարանը Կառավարության պահուստային ֆոնդից 3 միլիարդ դրամ ստացավ․ պատճառն այն է, որ Երևան քաղաքի բյուջեում թերհավաքագրումներ կան, որը մեծ մասամբ վերաբերում է հանրային տրանսպորտի ուղեվարձերին։ Գործադիրի տրամադրած գումարով քաղաքապետարանը 45 տրոլեյբուս կգնի։

Իսկ ինչո՞ւ են Երևան քաղաքի բյուջեում թերհավաքագրումներ․ փետրվարից տրանսպորտից օգտվելու մեկ ուղևորության արժեքը դարձավ 150 դրամ․ թանկացմանը զուգահեռ՝ ընդդիմադիր գործիչները, հիմնականում՝ Երևանի ավագանու «Մայր Հայաստան» խմբակցությունն ու նախկին քաղաքապետ Հայկ Մարությանն իր թիմով, բոյկոտի նախաձեռնություններ սկսեցին։ Քաղաքային իշխանության խոսքով՝ սա է տրոլեյբուսների գնման գործընթացի ձախողման պատճառը։ «Մայր Հայաստան» խմբակցության ղեկավար Մանուկ Սուքիասյանը հակադարձում է՝ թերհավաքագրումների պատճառը ոչ թե իրենց բոյկոտն է, այլ վատ կառավարումը։

Ամռանը քաղաքապետ Տիգրան Ավինյանը հայտարարեց, որ հանրային տրանսպորտի ուղեվարձի թերհավաքագրումներով պայմանավորված՝ Երևանի քաղաքապետարանը չի կարողանա ձեռք բերել տարեսկզբին խոստացված 45 տրոլեյբուսներից առնվազն 30-ը։ Բացի օրերս հատկացված 3 միլիարդ դրամից՝ բոլորովին վերջերս գործադիրը Երևան համայնքին ավելի քան 2 մլրդ դրամ հատկացրեց՝ 45 տրոլեյբուս գնելու և բազմաբնակարան շենքերի 104 հին վերելակ փոխարինելու համար։ Ստացվում է՝ գործադիրը տրոլեյբուսների գնման համար արդեն ավելի քան 5 միլիարդ դրամ է հատկացրել քաղաքապետարանին։ Factor․am-ի ուսումնասիրության համաձայն՝ տրոլեյբուսների համար, ընդհանուր առմամբ, պետք է վճարվի 4 մլրդ 326 մլն դրամ․ յուրաքանչյուրի արժեքը 96 մլն դրամ է։ 

Ուղեվարձի թանկացումից ամիսներ անց քաղաքապետարանը սկսեց տուգանել չվճարող քաղաքացիներին։ Ավագանու ՔՊ խմբակցության ղեկավար Արմեն Գալջյանն ասում է՝ չի կարող յուրաքանչյուր ավտոբուսի մեջ լինել տուգանելու գործառույթ ունեցող հսկիչ, բայց վստահեցնում է՝ գործընթացը կանգ չի առել, պարզապես սկզբում լուսաբանում էին, հիմա՝ ոչ։ Գալջյանն ընդունում է՝ հիմա էլ կան չվճարող քաղաքացիներ, սակայն նրանք, ավագանու անդամի պնդմամբ, փոքր թիվ են կազմում։

Քաղաքապետարանի լրատվության վարչությունից տեղեկացրին, որ օգոստոսի 19-ից, այսինքն՝ տուգանքների կիրառման սկզբից մինչև նոյեմբերի 25-ը ներառյալ, տուգանքի 1180 որոշում է կազմվել։ 860 ուղևոր տոմս չի ունեցել, 91-ն այլ անձի արտոնության տոմսով է երթևեկել, 229 ուղևոր տոմս ունեցել է, բայց չի վճարել, այսինքն՝ այն չի մոտեցրել վալիդատորին։ 

2025 թվականի բյուջեով նախատեսվում էր, որ տրանսպորտի ուղեվարձերի եկամտից ստացված միջոցները պետք է լինեին 21 միլիարդ 303 միլիոն 814 հազար դրամ, բայց նոյեմբերի 4-ի դրությամբ՝ փաստացի հավաքագրվել է 12 միլիարդ 806 միլիոն 901 հազար դրամ․ այսինքն՝ թերհավաքագրումը 5,5 միլիարդ դրամ է կազմում։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։

Արփի Հակոբյան

«Վարկային միջոցների համաձայնագրի հաստատման մասին ԱՄՀ հաղորդագրությանը կարող եք ծանոթանալ՝ անցնելով հղումով:

Նշենք, որ համաձայնագիրն ուղղված է բարեփոխումների շարունակականության ու մակրոտնտեսական կայունության ապահովմանը և արտաքին ռիսկերից ապահովագրությանը։

Ստորև ներկայացնում ենք հաղորդագրությունում Կենտրոնական բանկին առնչվող դրույթները.

«ՀՀ կենտրոնական բանկը շարունակում է մնալ կայունության ապահովման կենտրոնական դերակատարներից։ ԱՄՀ հաղորդագրությունում մասնավորապես նշվում է Կենտրոնական բանկի դրամավարկային քաղաքականության նոր շրջանակի դերը գնաճը 3 տոկոս նպատակին վերադարձնելու գործում։ Տվյալների վրա հիմնված տոկոսադրույքի քաղաքականությունը, լողացող փոխարժեքն և պահուստների բավարար մակարդակը շարունակում են պաշտպանել տնտեսությունը համաշխարհային ցնցումներից։

ՀՀ բանկային համակարգը գնահատվում է լավ կապիտալացված, իրացվելի և ընդհանուր առմամբ դիմացկուն, չնայած աճող վարկային ռիսկերը պահանջում են զգոնություն կարգավորող մարմնից։ Վերահսկողության շրջանակների ամրապնդումը, մակրոպրուդենցիալ գործիքակազմի ընդլայնումը և սթեյբլքոյնների կարգավորումը շարունակում են մնալ ֆինանսական կայունությունը պահպանելու գործում առաջնահերթություններ, մինչդեռ ավելի լայն կառուցվածքային բարեփոխումները նպաստում են կայուն, ներառական աճին»,- ասված է հաղորդագրությունում։

Ոսկու գինը նվազել է 0.12%-ով և կազմել 4211.00 դոլար, արծաթի գինը նվազել է 1.53%-ով և կազմել 57.92 դոլար, իսկ պլատինի գինն աճել է 0.53%-ով և կազմել 1666.80 դոլար:

Չափման միավորը 1 տրոյական ունցիան է (31.1 գրամ):

Նյու Յորքի NYMEХ-ն (New York Merchantile Exchange) ամերիկայն ֆյուչերսային բորսա է, որն առեւտուրը շարունակվում է երկու բորսայական միավորներով` NYMEX-ի` նավթի, գազի, պլատինի, պալադիումի, էթանոլի, ածխի, էլեկտրաէներգիայի եւ ածխածնի երկօքսիդի արտանետումների և COMEX-ի ոսկու, արծաթի, պղինձի, ալյումինի ուղություններով:

Ամերիկյան մեկ դոլարը գնվում է 381 դրամ փոխարժեքով, վաճառվում՝ 384 դրամ փոխարժեքով:

Մեկ եվրոն գնվում է 442 դրամ փոխարժեքով, վաճառվում՝ 446 դրամ փոխարժեքով:

Մեկ ռուսական ռուբլին գնվում է 4,85 դրամ փոխարժեքով, վաճառվում՝ 4,95 դրամ փոխարժեքով։

10 տարի առաջ՝ գործարքի իրականացման ժամանակ, մամուլում գնահատականներ են եղել, որ Կարապետյանին պատկանող «Տաշիր Գրուպը» ՀԷՑ-ի 25% բաժնեմասի համար վճարել է 8․25 մլն դոլար, այսինքն՝ ՀԷՑ-ի 100%-ի արժեքը կազմել է մոտ 33 մլն դոլար։ Կարապետյանն ինքն այն ժամանակ հրաժարվել էր բացահայտել գործարքի գինը՝ պատճառաբանելով, թե դա առևտրային գաղտնիք է։ Հայտարարվում էր միայն ՀԷՑ-ի պարտքերի մասին՝ շուրջ ‌220 մլն դոլար:

Քաղաքացիական պայմանագրի նախկին պատգամավոր Հայկ Գևորգյանը Factor.am-ի եթերում հայտարարել է, որ Կարապետյանը ՀԷՑ-ը գնել է 42 մլն դոլարով։

Factor.am-ն այս տարվա հուլիսի 10-ին ուղարկած գրավոր հարցմամբ փորձել է ընկերության տնօրենների խորհրդի նախագահ Նարեկ Կարապետյանից պարզել՝ Կարապետյանի ընտանիքն ի՞նչ գնով է ձեռք բերել «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ն 2015-ին, ներկայում այն ինչքա՞ն է գնահատվում, և ինչպե՞ս է ստացվել, որ պետական ռեգիստրի համաձայն՝ Սամվել Կարապետյանը ՀԷՑ-ի իրական շահառու դարձել է ոչ թե 2015-ին, երբ տեղի է ունեցել գործարքը, այլ՝ 2009 թվականին , սակայն Նարեկ Կարապետյանը մեր հարցումներն անպատասխան է թողել։

Գործարքն այն ժամանակ համաձայնեցվել է ՀՀ կառավարության հետ․ Սամվել Կարապետյանն ինքն է հայտարարել, որ ՀԷՑ-ը գնելու մասին իրեն խնդրել են այն ժամանակ  ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանն ու վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը։

Նման գործարքի մասին պաշտոնական տեղեկատվություն ստանում են ոլորտը համակարգող գերատեսչությունը՝ էներգետիկայի նախարարությունը, և բնական մենաշնորհ ունեցող ընկերությունների գործունեությունը կարգավորող մարմինը՝ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը։ Factor.am-ը դիմեց էներգետիկայի նախարարության իրավահաջորդ Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարություն՝ պարզելու, թե ի՞նչ գնով է վաճառվել ՀԷՑ-ը 2015-ին, սակայն, պարզվում է, նախարարությունն այս տեղեկատվությանը չի տիրապետում։ «Ձեր հարցերի վերաբերյալ տեղեկատվություն ՀՀ ՏԿԵՆ-ում առկա չէ»,- պատասխանել են նախարարությունից։

ՀԾԿՀ-ից մեզ հավաստիացրեցին, որ 2015-ին ՀԷՑ-ի վաճառքի գործարքի կնքումը հավաստող փաստաթղթի պատճենը ներկայացվել է հանձնաժողով, սակայն այն «գաղտնապահական տեղեկատվություն» է։ Այսինքն՝ ՀԾԿՀ-ն իրավունք չունի հրապարակել  գործարքի գինը։

Առաջիկայում նախատեսվում է ՀԷՑ-ի գնահատում իրականացնել։ Այս մասին հայտարարել է ՀԷՑ-ի ժամանակավոր կառավարիչ Ռոմանոս Պետրոսյանը։ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ի էլեկտրական էներգիայի (հզորության) բաշխման լիցենզիան դադարեցնելու մասին ՀԾԿՀ-ի որոշումից հետո եռամսյա ժամկետում պետք է ավարտվի ամբողջ գործընթացը՝ ՀԷՑ-ի գնահատումը, սեփականատերերի հետ բանակցությունները և վաճառքը։ Ինչպես հայտարարել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, կառավարությունը 2 ճանապարհ ունի՝ ՀԷՑ-ն ամբողջությամբ դարձնել պետական սեփականություն և հրավիրել ոլորտի պրոֆեսիոնալ կառավարիչ` կոնցեսիոն սկզբունքով, կամ կհրավիրվի նոր ներդրող, բայց ենթակառուցվածքը կմնա պետական սեփականություն։ Թե ինչքա՞ն փոխհատուցում կհատկացվի Կարապետյաններին, կարող է որոշվել  կա՛մ բանակցությունների արդյունքում, կա՛մ էլ՝ դատական կարգով․ ՀՀ սահմանադրության հոդված 60-ի համաձայն՝ «հանրության գերակա շահերի ապահովման նպատակով սեփականության օտարումն իրականացվում է օրենքով սահմանված բացառիկ դեպքերում և կարգով` միայն նախնական և համարժեք փոխհատուցմամբ»:

Դեկտեմբերի 16-ին Սահմանադրական դատարանը քննելու է ընդդիմադիր պատգամավորների դիմումը, որով նրանք վիճարկում են «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր ՓԲԸ-ն պետականացնելուն միտված օրենքների դրույթների սահմանադրականությունը։ Սա վերաբերում է «Էներգետիկայի» և «Հանրային ծառայությունները կարգավորող մարմնի մասին» օրենքներում կատարված փոփոխություններին, ինչի արդյունքում հնարավոր եղավ ՀԷՑ-ում ժամանակավոր կառավարիչ նշանակել։

Կարապետյանի «հայրենասիրական շահը»

ՀԷՑ-ը գնելիս Սամվել Կարապետյանը հայտարարել է, թե դա ոչ միայն բիզնես է, այլև՝ «օգնություն հայրենիքին»։

Չնայած դրան՝ ՀԷՑ-ում Կարապետյանների «իշխանության» անցած 9 տարիների ընթացքում ընկերությունը ոչ միայն չի նվազեցրել իր կուտակած պարտավորությունները, այլև՝ ավելացրել է․ ընկերության ֆինանսական հաշվետվության համաձայն՝ 2015 թվականին ՀԷՑ-ն ունեցել է 115․1 մլրդ դրամ ընդհանուր պարտավորություն։ 2024-ի տարեվերջի դրությամբ ընկերության ընդհանուր պարտավորությունները հասել են 200․9 մլրդ դրամի։ Այսինքն՝ ՀԷՑ-ի պարտքերը գրեթե կրկնապատկվել են։

Ընդ որում, ինչպես հայտարարել էր Կարապետյանը, ընկերությունն իրենք ստացել են շատ ծանր վիճակում, այն վնասաբեր էր։ Մինչդեռ, 2014 և 2015 թվականների օգոստոս ամիսներին ՀԾԿՀ-ն բարձրացրել է էլեկտրաէներգիայի սակագինը, և արդեն 2015-ին ՀԷՑ-ն ապահովել է 21 մլրդ դրամ շահույթ։ Գործարքը, հիշեցնենք, տեղի է ունեցել 2015-ի վերջին և չէր կարող ազդել ընկերության ֆինանսական ցուցանիշների վրա։ Հաջորդ տարիներին ՀԷՑ-ը վնասով աշխատել է միայն 2020-ի ճգնաժամային տարում, երբ քովիդի համաճարակն ու 44-օրյա պատերազմն էր։

Ուշագրավ է, որ ՀԷՑ-ի ղեկավար կազմի աշխատավարձի բյուջեն 2016 թվականի համեմատ ավելացել է 35-40%-ով, մինչդեռ՝ ընդհանուր աշխատակազմի բյուջեն էական փոփոխության չի ենթարկվել։ Թե քանի՞ հոգուց է բաղկացած ընկերության ղեկավար կազմը, հաշվետվություններում չի նշվում։

Պետական այրերը խոստանում են այսուհետ ապահովել թափանցիկություն և հաշվետվողականություն․ հետաքրքիր է՝ 2015-ի գաղտնապահությունից 10 տարի անց հանրությունը կտեղեկացվի՞ ՀԷՑ-ի գնի ու Կարապետյանների ստանալիք փոխհատուցման չափի մասին։ 

Գայանե Խաչատրյան