24.11.2024 | 21:56
Միակն ու անկրկնելին. ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպանի արձագանքը՝ Ադրբեջանի տարածքային պահանջներին
Էրդողանի ավտորիտարիզմը փլուզվում է․ Թուրքիայի ընտրությունների արդյունքը շատ բան կասի աշխարհում ժողովրդավարության ապագայի մասին. Financial Times
Քաղաքականություն
05.04.2023 | 23:30
Մայիսի 14-ի Թուրքիայի նախագահական և խորհրդարանական ընտրություններն առաջացնում են մեր ժամանակի առանցքային հարցը՝ հնարավո՞ր է դանդաղեցնել ավտորիտար հետընթացը և վերականգնել ժողովրդավարական առաջընթացը: Ավտոկրատիայի աճի ժամանակ մոդայիկ է դարձել լիբերալ դեմոկրատիաների ճակատագրի մասին մռայլ կանխատեսումներ անելը, Financial Times-ում գրում է վերլուծաբան Գյոնուլ Թոլը։
Նա նշում է, որ ավելի քիչ է ուսումնասիրվում ավտոկրատիաների ապագան։ Այնպիսի երկրները, ինչպիսին է Թուրքիան, միանձնյա կառավարմամբ մնում է ավտոկրատ։ Հնարավո՞ր է ընտրությունների միջոցով պաշտոնանկ անել Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի նման առաջնորդներին։
Ըստ հոդվածագրի՝ Թուրքիայի ընդդիմադիր կուսակցությունները երբեք ավելի լավատես չեն եղել այդ հեռանկարի նկատմամբ: Ճիշտ այնպես, ինչպես դեմոկրատիաները, ավտոկրատիաները մահանում են աղքատության մեջ: Ուժեղ մարդիկ մոբիլիզացնում են ժողովրդի աջակցությունն իրենց ավտոկրատական օրակարգերի հետևում, բայց նրանք պետք է ապահովեն տնտեսական աճ: Էրդողանն իշխանության է եկել 2003 թվականին՝ վերջին երեք տասնամյակի ամենածանր տնտեսական ճգնաժամից հետո։ Նա վերցրել է իշխանությունը՝ խոստանալով բարեկեցություն։ Եվ իր կառավարման առաջին տասնամյակում կատարել է խոստումը՝ շնորհիվ տնտեսական վերելքի և արևմտամետ արտաքին քաղաքականության: Սակայն Էրդողանի կառավարման շրջանն այդ ժամանակվանից վերածվել է կոռուպցիայի, սխալ կառավարման և բարեկամության իշխանության: Մինչ վերևում գտնվող մի քանիսն ահռելի հարստություն ունեն, միլիոնավոր թուրքեր գտնվում են աղքատության շեմից ցածր:
Ըստ Թոլի՝ Էրդողանի ավտորիտար գործարքը տապալվել է։ Թուրքիայի ընդդիմությունը խոստանում է նոր պայմանագիր կնքել հասարակության հետ, որը վերականգնում է խորհրդարանական ժողովրդավարությունը, վարում է խաղաղ, արևմտամետ արտաքին քաղաքականություն և նպաստում է ընդհանուր բարգավաճմանը: Մարդիկ վերջապես կարող են ականջալուր լինել։ Այդ նպատակով էլ ընդդիմությունը միավորվել է Ժողովրդահանրապետական կուսակցության ղեկավար Քեմալ Քըլըրդարօղլուի շուրջ։
Այնուամենայնիվ, ոչ ազատ, արդար ընտրություններում ավտոկրատին հաղթելը հեշտ չէ: Մարտահրավերի բարդացումն անբարենպաստ միջազգային համատեքստն է։ Ժողովրդավարական փոփոխությունները պաշտպանելու՝ Արևմուտքի վճռականությունն առանցքային դեր է խաղացել 1970-ականների վերջին սկիզբ առած ժողովրդավարության տարածման գործում: Այդ աճը կանգ է առել 2000-ականների կեսերին, մասամբ՝ Արևմուտքի նահանջի պատճառով: Չինաստանից մինչև Թուրքիա ավտոկրատներն այսօր ավելի ազատ ձեռք ունեն սեփական մոդելը գովազդելու համար: Եվ նրանք օգնում են միմյանց: Ռուսաստանից, Չինաստանից և Սաուդյան Արաբիայից դրամական հոսքերն Էրդողանին օգնել են ծայրահեղ պահերին։
Արևմտյան երկրները, հակառակը, վաղուց հրաժարվել են Թուրքիայի դեմոկրատական ուժերից՝ հարաբերություններ հաստատելով Էրդողանի հետ, ինչն ուժեղացրել է նրա ձեռքը ներքին մրցակիցների դեմ:
Սակայն պայքարի մեջ գտնվող դեմոկրատներին աջակցելը և ազատ ու արդար ընտրությունները պաշտպանելը չեն շեղի Արևմուտքին սեփական շահերը հետապնդելուց: Ընդհակառակը, ժողովրդավարության պաշտպանությունը ծառայում է այդ նպատակներին։ Ավտոկրատներն անկանխատեսելի դաշնակիցներ են:
«Թուրքիայի ընդդիմությանը ծանր պայքար է սպասվում, լարված մրցավազք է լինելու: Եթե ընդդիմությունը հաղթի, Էրդողանի օրոք երկրի ավտորիտար շրջադարձը կկանգնի ժողովրդավարական կոնսոլիդացիայի երկար ու դժվարին ճանապարհին։ Եթե նա պարտվի, Թուրքիան ավելի կսահի ավտորիտարիզմի մեջ, և ընտրությունները նշանակություն չեն ունենա։ Այն, ինչ տեղի կունենա առաջիկա քվեարկության ժամանակ, ոչ միայն կորոշի երկրի ճակատագիրը։ Այն նաև որոշելու է՝ ինչ է Թուրքիան անելու երկրի սահմաններից դուրս։ Արդյունքը շատ բան կասի ամբողջ աշխարհում ժողովրդավարության ապագայի մասին»,-եզրափակում է հոդվածագիրը։
Էմմա Չոբանյան
